Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

to stand one's ground

  • 1 sto

    sto, stĕti, stătum, 1 (scanned stĕtĕrunt, Verg. A. 2, 774; 3, 48; Ov. H. 7, 166; Prop. 2, 8, 10), v. n. [root sta-; Sanscr. sthā, sthalam, locus; Gr. sta-, histêmi, to set, place; statêr, weight; O. H. Germ. stām; Goth. standa; Engl. stand], to stand, in opposition to sitting, walking, or lying prostrate, to stand still, remain standing, stand upright.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    hos quos videtis stare hic captivos duos, Illi qui astant, hi stant ambo, non sedent,

    Plaut. Capt. prol. 1 sq.; cf.:

    cum virgo staret et Caecilia in sellā sederet,

    Cic. Div. 1, 46, 104:

    si iste ibit, ito: stabit, astato simul,

    Plaut. Ps. 3, 2, 74:

    abi intro, noli stare,

    id. Mil. 4, 3, 36; so (opp. ire) id. Merc. 3, 3, 21; id. Mil. 4, 2, 95; 4, 9, 10; id. Pers. 3, 3, 43; 4, 4, 50; Ter. Eun. 3, 2, 6; 3, 2, 12:

    i: quid stas, lapis?

    id. Heaut. 4, 7, 3:

    ante aedes,

    Plaut. Am. 2, 1, 56; 1, 1, 250; 2, 2, 35; id. Truc. 2, 3, 14:

    ante ostium,

    Ter. Eun. 5, 2, 4; id. And. 3, 1, 17; id. Hec. 3, 4, 14; 5, 4, 14:

    ante oculos,

    Ov. Am. 1, 5, 17:

    ad januam,

    Cic. de Or. 2, 86, 353:

    ad undam,

    Verg. G. 4, 356:

    orantem juxta,

    Stat. Th. 11, 618:

    hic foris,

    Plaut. Men. 2, 3, 12:

    hinc procul,

    Ter. Hec. 4, 3, 1:

    propter in occulto,

    Cic. Clu. 28, 78; cf.:

    qui proximi steterant,

    Caes. B. G. 5, 35, 3:

    propius,

    Hor. A. P. 361:

    sta ilico,

    Ter. Phorm. 1, 4, 18:

    qui frequentissimi in gradibus concordiae steterunt,

    Cic. Phil. 7, 8, 21:

    stans pede in uno,

    Hor. S. 1, 4, 10 et saep.—Of things:

    ita statim stant signa,

    Plaut. Am. 1, 1, 120:

    quorum statuae steterunt in Rostris,

    Cic. Phil. 9, 2, 4:

    statua,

    id. Div. 1, 34, 75:

    signa ad impluvium, ad valvas Junonis,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61:

    stabat acuta silex,

    Verg. A. 8, 233:

    columna,

    Hor. C. 1, 35, 14:

    cerea effigies,

    id. S. 1, 8, 32; cf. poet.:

    aeneus ut stes,

    id. ib. 2, 3, 183.— Pass. impers.: Ps. Statur hic ad hunc modum. Sim. Statum vide hominis, Plaut. Ps. 1, 5, 44: Gn. Quid agitur? Pa. Statur, Ter. Eun. 2, 2, 40:

    confecto munerum cursu moriar stando,

    Amm. 24, 3, 7.—Prov.:

    inter sacrum saxumque sto, nec quid faciam scio,

    i.e. I am in a pinch, Plaut. Capt. 3, 4, 84; v. sacrum.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to stand firm or immovable; to last, remain, continue: cui nec arae patriae domi stant; fractae et disjectae jacent, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 115 Vahl.):

    nec domus ulla nec urbs stare poterit,

    Cic. Lael. 7, 23:

    stantibus Hierosolymis,

    id. Fl. 28, 69:

    ut praeter spem stare muros viderunt,

    Liv. 38, 5:

    urbem innoxiam stare incolumem pati,

    id. 31, 31, 15:

    hasta, quae radice novā, non ferro stabat adacto,

    stuck fast, remained fixed, Ov. M. 15, 562:

    missum stetit inguine ferrum,

    id. ib. 5, 132; cf. id. ib. 5, 34;

    8, 415: stat glacies iners,

    Hor. C. 2, 9, 5:

    aquae,

    Ov. M. 4, 732:

    longā stare senectā,

    Sil. 3, 94:

    cornus stetit inter tempora frontis,

    id. 4, 142.—
    2.
    To remain, tarry, linger any where (cf. moror):

    paulisper stetimus in illā ganearum tuarum nidore atque fumo,

    Cic. Pis. 6, 13:

    hos quos video volitare in foro, quos stare ad curiam,

    id. Cat. 2, 3, 5: cur non aut stantem comprehenderint, aut fugientem consecuti sint, remaining in the city, id. Cael, 28, 67;

    so (opp. fugio),

    id. Tusc. 2, 23, 54:

    cum gladiis in conspectu senatus,

    id. Phil. 2, 4, 8:

    qui domi stare non poterant,

    id. Fl. 6, 13:

    (meretrix) olente in fornice stans,

    Hor. S. 1, 2, 30; cf. Ov. Am. 1, 10, 21; Juv. 10, 239; cf.

    of minerals not attracted by the magnet: pondere enim fretae partim stant, quod genus aurum,

    Lucr. 6, 1058. —
    3.
    In milit. lang.
    a.
    To stand in the ranks or under arms, to fight:

    quisque uti steterat, jacet obtinetque ordinem,

    Plaut. Am. 1, 1, 86: ut sustinere corpora plerique nequeuntes arma sua quisque stantes incumberet, Sall. ap. Serv. Verg. A. 9, 229 (H. 3, 72 Dietsch):

    cum milites a mane diei jejuni sub armis stetissent defatigati, Auct. B. Afr. 42, 3: primo haud impari stetere acie,

    Liv. 26, 44:

    in Asia totius Asiae steterunt vires,

    id. 37, 58: in acie, Auct. B. Hisp. 28 fin.:

    pars acie stabat, Auct. B. Afr. 51, 6: stetit acies in armis,

    Sen. Phoen. 389; cf.:

    stetit ordine certo Infelix acies,

    Luc. 7, 2, 16.—
    b.
    Pregn., to stand firm in fight, stand one's ground, maintain the contest (opp. abjecto scuto fugere), Cic. Tusc. 2, 23, 54; cf.:

    in acie stare ac pugnare (opp. in castra refugere),

    Liv. 22, 60, 25:

    Tarquiniensis, novus hostis non stetit solum, sed etiam ab suā parte Romanum pepulit,

    id. 2, 6, 11:

    comminus,

    Caes. B. C. 1, 47:

    inque gradu stetimus, certi non cedere,

    Ov. M. 9, 43; cf.:

    contra leonem,

    Spart. Carac. 5.—
    c.
    Transf., of a battle, to last, hold out, continue (a favorite expression of Livy):

    ibi aliquamdiu atrox pugna stetit,

    Liv. 29, 2:

    diu pugna neutro inclinata stetit,

    id. 27, 2:

    ita anceps dicitur certamen stetisse,

    id. 8, 38:

    primo stetit ambiguā spe pugna,

    id. 7, 7.—
    4.
    Nautical t. t., to lie, to lie or ride at anchor:

    ante hostium portus in salo stare,

    Liv. 37, 16;

    Auct. B. Afr. 62: naves regiae in sinu Maliaco,

    Liv. 36, 20:

    classis instructa in portu,

    id. 37, 11:

    classis in salo ad Leptim, Auct. B. Afr. 62, 4: litore puppes,

    Verg. A. 6, 901.—
    5.
    Of servants, to stand, wait, attend (very rare): neque pueri eximiā facie stabant, C. Gracch. ap. Gell. 15, 12, 2:

    sto exspectans, si quid mihi imperent,

    Ter. Eun. 3, 5, 46:

    ad cyathum et vinum,

    Suet. Caes. 49; cf.:

    ad pedes,

    id. Galb. 22.—
    6.
    Of buildings, cities, etc., to stand finished, be erected (mostly poet.):

    intra annum nova urbs stetit,

    Liv. 6, 4, 6:

    jam stabant Thebae,

    Ov. M. 3, 131:

    moenia jam stabant,

    id. F. 3, 181:

    stet Capitolium Fulgens,

    Hor. C. 3, 3, 42:

    aedificant muros... Stabat opus,

    Ov. M. 11, 205:

    jam stare ratem,

    Val. Fl. 1, 96.—
    7.
    Of the countenance, to be unmoved, to be at rest ( poet.):

    stat num quam facies,

    Luc. 5, 214:

    stant ora metu,

    are rigid, Val. Fl. 4, 639; cf.:

    cur ad patrios non stant tua lumina vultus,

    Stat. Th. 10, 693.—
    8.
    To stand up, stand upright, stand on end; to bristle up, stiffen, etc. ( poet. and in post-Aug. prose): papillae, Lucil. ap. Non. 391, 26:

    mammae,

    Plin. 28, 19, 77, § 249:

    steterunt comae,

    Verg. A. 2, 774; 3, 48; Ov. M. 7, 631; cf. id. ib. 10, 425:

    crines fulvi pulvere,

    Stat. Th. 3, 326:

    setae,

    Ov. M. 8, 286:

    in vertice cristae,

    id. ib. 6, 672:

    aristae,

    id. ib. 10, 655:

    stantes oculi,

    prominent, Ov. F. 6, 133:

    oculis rigentibus et genis stantibus,

    fixed, Plin. 23, 1, 24, § 49. —In mal. part., Mart. 3, 73, 2; App. M. 2, p. 117, 39; Auct. Priap. 75, 2.—Rarely of fluids, to coagulate, stiffen:

    sanguis stetit,

    Sen. Oedip. 585.—
    9.
    With abl., to stand out with, be thick with, full of any thing (mostly poet.): stant pulvere campi, Enn. ap. Porphyr. ad Hor. C. 1, 9, 1 (Ann. v. 592 Vahl.): cupressi Stant rectis foliis, id. ap. Philarg. ad Verg. G. 2, 444 (Ann. v. 268 ib.): stat sentibu' fundus, Lucil. ap. Don. Ter. And. 4, 2, 16; Titin. ap. Non. 391, 21; so,

    ager sentibus,

    Caecil. ib. 391, 23:

    vides ut altā stet nive candidum Soracte,

    Hor. C. 1, 9, 1: caelum caligine stat, Sisenn. ap. Non. 392, 8:

    pulvere caelum,

    Verg. A. 12, 408:

    pulvereo globo astra,

    Stat. Th. 7, 124:

    stant lumina (Charontis) flammā,

    Verg. A. 6, 300:

    stant pulvere Syrtes,

    Claud. Laud. Stil. 1, 257.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to stand: mentes, rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    stetisse ipsum in fastigio eloquentiae,

    Quint. 12, 1, 20.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to stand one's ground, stand firm or unshaken; to endure, persevere, persist, abide, continue:

    moribus antiquis res stat Romana virisque, Enn. ap. Aug. Civ. Dei, 2, 21 (Ann. v. 492 Vahl.): disciplinam militarem, quā stetit ad hanc diem Romana res, solvisti,

    Liv. 8, 7:

    res publica staret,

    Cic. Phil. 2, 10, 24; cf. id. Cat. 2, 10, 21:

    stante urbe et curiā,

    id. Planc. 29, 71:

    ut eo neglecto civitas stare non possit,

    id. Cael. 1, 1:

    utinam res publica stetisset, quo coeperat statu,

    id. Off. 2, 1, 3:

    qui illam (rem publicam) cadere posse stante me non putārant,

    id. Fam. 6, 6, 2:

    ut stante re publicā facere solebamus,

    id. Off. 2, 1, 3:

    neque enim aliter stare possemus,

    id. Sest. 45, 97:

    per quos homines ordinesque steterim, quibusque munitus fuerim, non ignoras,

    id. Fam. 13, 29, 7; cf.:

    eorum auxilio, qui me stante stare non poterant,

    id. ib. 7, 2, 3:

    respublica stetit virtute tuā,

    Liv. 4, 40:

    stetit regnum puero,

    id. 1, 3:

    dum stetimus,

    Ov. Tr. 1, 9, 17:

    stamus animis,

    Cic. Att. 5, 18, 2:

    stas animo,

    Hor. S. 2, 3, 213:

    Gabinium sine provinciā stare non posse,

    could not hold out, subsist, Cic. Pis. 6, 12; cf. id. Fl. 6, 14; Suet. Oth. 5:

    nedum sermonum stet honos,

    Hor. A. P. 69.—Hence, nearly—esse, tantā stat praedita culpā (natura), Lucr. 5, 199:

    pausam stare fragori,

    id. 1, 747.—
    b.
    (Acc. to its use as a milit. t. t., v. supra, I. B. 3.) To maintain the contest:

    cum in senatu pulcherrime staremus,

    Cic. Fam. 1, 4, 1.—
    c.
    Stare in aliquā re, simply aliquā re, and post-class. also alicui rei, to stand firm, persist, persevere; to rest, abide, adhere to, continue in a thing.
    (α).
    In aliquā re:

    si in fide non stetit,

    Cic. Rab. Perd. 10, 28:

    sin in eo non stat,

    id. Att. 2, 4, 1:

    stare oportet in eo, quod sit judicatum,

    id. Fin. 1, 14, 47:

    in sententiā,

    Liv. 4, 44.—
    (β).
    With abl.:

    eā omnes stant sententiā,

    Plaut. Curc. 2, 1, 35:

    suis stare judiciis,

    Cic. Tusc. 5, 28, 81:

    censoris opinione,

    id. Clu. 47, 132:

    alicujus decreto,

    Caes. B. G. 6, 13:

    stare conditionibus,

    Cic. Att. 7, 15, 2:

    stare conventis,

    id. Off. 3, 25, 95:

    stare jurejurando,

    Quint. 5, 6, 4:

    nihil quo stat loco stabit, omnia sternet abducetque vetustas,

    Sen. ad Marc. 26, 4.— Pass. impers.:

    stabitur consilio,

    Liv. 7, 35:

    etsi priore foedere staretur,

    id. 21, 19:

    famā rerum standum est,

    id. 7, 6.—
    (γ).
    With dat.:

    arbitri sententiae stare,

    Dig. 4, 7, 23 fin.:

    voluntati patris,

    ib. 26, 7, 3; 36, 3, 6:

    rei judicatae,

    ib. 42, 1, 32:

    emptioni,

    ib. 19, 1, 13; ib. 4, 8, 27 (five times) et saep.—
    (δ).
    Stat sententia, aliquid, or, impersonally, stat ( alicui), the determination stands or holds good; I ( thou, he, etc.) am determined: Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter. Eun. 2, 1, 18:

    Hannibal, postquam ipsi sententia stetit, pergere ire,

    Liv. 21, 30:

    stat sententia tradere mecum Dotalem patriam,

    Ov. M. 8, 67:

    modo nobis stet illud, unā vivere in studiis nostris,

    Cic. Fam. 9, 2, 5:

    stat pectore fixum, Aeetae sociare manus,

    Val. Fl. 5, 289:

    nos in Asiam convertemus: neque adhuc stabat, quo potissimum,

    Cic. Att. 3, 14, 2:

    mihi stat alere morbum,

    Nep. Att. 21, 6:

    quos ut seponi stetit,

    Sil. 3, 68:

    stat, casus renovare omnes,

    Verg. A. 2, 750. —
    d.
    In aliquā re, or simply aliquā re, to rest on, be fixed on, depend upon, etc.:

    omnis in Ascanio stat cura parentis,

    Verg. A. 1, 646:

    regnum fraternā stare concordiā,

    Liv. 45, 19:

    quā (disciplinā) stetit Romana res,

    id. 8, 7:

    hac arte (i.e. bello) in patriā steti,

    id. 5, 44, 2; Val. Fl. 3, 673; Verg. A. 2, 163:

    magis famā quam vi stare res suas,

    Tac. A. 6, 30:

    apud quos virtute quam pecuniā res Romana melius stetit,

    id. H. 2, 69 fin.:

    famā bella stare,

    Curt. 3, 8, 7.—
    2.
    In theatr. lang., of plays and actors, to stand, i.e. to please, take, succeed:

    quod si intellegeret, cum stetit olim nova (fabula), Actoris operā magis stetisse quam suā,

    Ter. Phorm. prol. 9 sq.:

    partim vix steti, id. Hec. prol. alt. 7: securus, cadat an recto stat fabula talo,

    Hor. Ep. 2, 1, 176:

    illi, scripta quibus comoedia prisca viris est, Hoc stabant, hoc sunt imitandi,

    id. S. 1, 10, 17.—
    3.
    Stare, ab, cum, or pro aliquo, or aliquā re, or with adv. loci, to stand by, on the side of, adhere to a person or thing, take the part of:

    ut nemo contra civium perditorum dementiam a senatu et a bonorum causā steterit constantius,

    Cic. Brut. 79, 273:

    a se potius quam ab adversariis,

    id. Inv. 1, 43, 81:

    a mendacio contra verum,

    id. ib. 1, 3, 4:

    a contrariā ratione,

    Auct. Her. 4, 2, 4:

    cum di prope ipsi cum Hannibale starent,

    Liv. 26, 41, 17; 5, 38:

    stabat cum eo senatus majestas,

    id. 8, 34, 1:

    nobiscum adversus bar, baros,

    Nep. Ages. 5, 4:

    si pro meā patriā ista virtus staret,

    Liv. 2, 12:

    pro jure gentium,

    id. 38, 25:

    pro vobis adversus reges stetimus,

    id. 45, 22, 10; 23, 8, 3 Fabri ad loc.:

    pro Jubā atque Afris,

    Quint. 11, 1, 80:

    pro signis,

    Ov. A. A. 1, 200:

    quamvis duces non essent praesentes, staret tamen pro partibus invicta fortuna ultoris,

    Flor. 4, 7, 10:

    hic primo pro Pompei partibus, mox simulatione contra Pompeium stetit,

    Vell. 2, 48, 4:

    voluptas pro iisdem partibus standi,

    Sen. Vit. Beat. 4, 1; cf.:

    et dii quoque pro meliore stant causā,

    Curt. 4, 1, 13:

    hinc stas, illinc causam dicis,

    Plaut. Men. 4, 2, 48:

    unde stetisset, eo se victoria transferret,

    Just. 5, 4, 12: non semper vostra evortet: nunc Juppiter hac stat, stands at your side, stands by you, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565.—So with in:

    Graeci, qui in Darei partibus steterant,

    Curt. 3, 11, 18.—
    4.
    Stare per aliquem, to stand to one's account, be chargeable or owing to one; to lie at one's door, be one's fault; followed by a negative consequence or effect, expressed by quin, [p. 1763] quominus, or ne.
    (α).
    With quin:

    quoniam per eum non stetisset, quin praestaretur, etc.,

    Liv. 2, 31, 11 Weissenb.ad loc.—
    (β).
    With quominus (freq.):

    si poterit fieri, ut ne pater per me stetisse credat, Quominus haec fierent nuptiae, volo: sed si id non poterit, Id faciam in proclivi quod est, per me stetisse, ut credat,

    Ter. And. 4, 2, 16 sq.:

    Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur,

    Caes. B. C. 1, 41:

    graviter eam rem tulerunt, quod stetisse per Trebonium, quominus oppido potirentur, videbatur,

    id. ib. 2, 13; so,

    nec, quominus perpetua cum eis amicitia esset, per populum Romanum stetisse,

    Liv. 8, 2, 2; 9, 14, 1; 6, 33, 2; 44, 14, 12.—
    (γ).
    With ne:

    ne praestaremus per vos stetit, qui, etc.,

    Liv. 45, 23, 6:

    non per milites stetisse, ne vincerent,

    id. 3, 61, 2:

    quasi per ipsum staret, ne redderetur,

    Suet. Aug. 28.—Rarely without the negation; so with ut:

    per quam (ignorantiam) stetit, ut tibi obligarer,

    Plin. Ep. 10, 6 (22), 2; cf. Ter. And. 4, 2, 17 supra; absol.:

    id est, non per me stetit, sed per illud,

    Quint. 3, 6, 78; with subj.-clause:

    si per eum non stetit, parere defuncti voluntati,

    Dig. 32, 1, 36.—
    5.
    Of price, to stand one in, to come to, to cost (mostly post-Aug.):

    Periclum vitae meae tuo stat periculo,

    Plaut. Capt. 3, 5, 82:

    Polybius scribit, centum talentis eam rem Achaeis stetisse,

    Liv. 34, 50; cf.:

    sit argumento tibi gratis stare navem,

    Cic. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    haud illi stabunt Aeneia parvo Hospitia,

    Verg. A. 10, 494:

    quae neque magno Stet pretio,

    Hor. S. 1, 2, 122:

    multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30:

    haud scio an magno detrimento certamen staturum fuerit,

    id. 3, 60:

    utrique vindicta libertatis morte stetit,

    Vell. 2, 64, 3:

    heu quanto regnis nox stetit una tuis?

    Ov. F. 2, 812 et saep.:

    nulla pestis humano generi pluris stetit,

    Sen. Ira, 1, 2, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > sto

  • 2 consisto

    con-sisto, stĭti, stĭtum, 3, v. n., to place one's self anywhere, to stand still, stand, halt, stop, make a stop (very freq. and class. in prose and poetry).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    jam hunc non ausim praeterire, quin consistam et conloquar,

    Plaut. Aul. 3, 4, 14:

    otiose nunc jam ilico hic consiste,

    Ter. Ad. 2, 1, 2:

    ubi ad ipsum veni diverticulum, constiti,

    id. Eun. 4, 2, 7; cf. Hor. S. 1, 9, 62:

    uti et viatores consistere cogant,

    Caes. B. G. 4, 5:

    neque is (Demosthenes) consistens in loco, sed inambulans atque ascensu ingrediens arduo,

    Cic. de Or. 1, 61, 261:

    si ludius constitit aut tibicen repente conticuit,

    id. Har. Resp. 11, 23; cf. id. Arch. 8, 19:

    plura scribam ad te cum constitero: nunc eram plane in medio mari,

    id. Att. 5, 12, 3: constitit nusquam primo quam ad Vada venit, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 2:

    in quibus oppidis consistere praetores et conventum agere solebant,

    Cic. Verr. 2, 5, 11, § 28:

    Romae post praeturam,

    id. ib. 2, 1, 39, §

    101: ire modo ocius, interdum consistere,

    Hor. S. 1, 9, 9:

    in muro consistendi potestas erat nulli,

    Caes. B. G. 2, 6:

    omnes ordines, tota in illā contione Italia constitit,

    Cic. Sest. 50, 107:

    ad mensam consistere et ministrare,

    id. Tusc. 5, 21, 61; so,

    ad aras,

    Ov. M. 10, 274:

    ad ramos,

    id. ib. 10, 510:

    ante domum,

    id. ib. 2, 766:

    ante torum,

    id. ib. 15, 653:

    in aede,

    id. ib. 15, 674:

    in medio,

    id. ib. 10, 601; and with a simple abl.:

    limine,

    id. ib. 4, 486; 9, 397; Stat. Th. 1, 123; Verg. A. 1, 541:

    post eum,

    Quint. 1, 10, 27:

    in pedes,

    Sen. Ep. 121, 9:

    calce aliquem super ipsum debere consistere,

    trample on, Cels. 8, 14, 19.—
    B.
    In partic.
    1.
    To set, become hard or solid:

    frigore constitit Ister,

    has been frozen, Ov. Tr. 5, 10, 1; cf.

    unda,

    id. M. 9, 662: sanguis, Poët. ap. Cic. Tusc. 2, 17, 38:

    alvus,

    Cato, R. R. 126; 156, 4; cf.:

    cum jam perfecte mustum deferbuit et constitit,

    Col. 12, 21, 3:

    album ex ovo, quo facilius consistat,

    Cels. 4, 20, 15.—
    2.
    Cum aliquo, to station or place one's self with some one for conversation, to stand with:

    in hoc jam loco cum altero Constitit,

    Plaut. Cist. 4, 2, 31; id. Curc. 4, 2, 16 sq.:

    cum hoc consistit, hunc amplexatur,

    Cic. Verr. 1, 7, 19.—
    3.
    To take one's place, take position, assume a place or attitude for an action, etc.;

    of a musician: ut constitit,

    Suet. Ner. 21;

    of an actor: in scaenā vero postquam solus constitit,

    Phaedr. 5, 5, 13;

    of an orator: in communibus suggestis,

    Cic. Tusc. 5, 20, 59:

    Aesopus mediā subito in turbā constitit,

    Phaedr. 4, 5, 29;

    for shooting: post acer Mnestheus adducto constitit arcu,

    Verg. A. 5, 507; cf.

    of athletes, etc.,

    id. ib. 5, 426; Plin. 7, 20, 19, § 83:

    inter duas acies,

    Liv. 7, 10, 9:

    cum aliquo,

    Petr. 19, 5.—Hence,
    4.
    Milit. t. t., to halt, make a halt, take a position, to make a stand (opp. to a march, flight, or disorder):

    locus, ubi constitissent,

    Caes. B. G. 1, 13:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. ib. 1, 24; cf.:

    in sinistrā parte acies,

    id. ib. 2, 23:

    in fluctibus,

    id. ib. 4, 24:

    sub muro,

    id. ib. 7, 48:

    juxta,

    id. ib. 2, 26 al.:

    pro opere,

    Sall. J. 92, 8:

    equites Ariovisti pari intervallo constiterunt,

    Caes. B. G. 1, 43:

    constitit utrumque agmen,

    Liv. 21, 46, 4:

    sic regii constiterant,

    id. 42, 58, 10 et saep.:

    ut reliquae (legiones) consistere non auderent,

    Caes. B. G. 2, 17:

    in locis superioribus consistere,

    id. ib. 3, 6:

    a fugā,

    Liv. 10, 36, 11:

    naves eorum nostris adversae constiterunt,

    Caes. B. G. 3, 14.—
    5.
    Jurid. t. t., to appear as accuser before a court of justice:

    cum debitoribus,

    Dig. 5, 3, 49:

    cum matre,

    Sen. Ira, 2, 7, 3:

    adversus dominos,

    Dig. 5, 1, 53.—
    6.
    Poet.:

    fert animus propius consistere,

    i. e. take a nearer view, Ov. A. A. 3, 467.—
    7.
    To have a stand as a dealer, occupy a place of business:

    ede ubi consistas,

    Juv. 3, 296:

    in tabernā,

    Varr. L. L. 5, § 5 Müll.:

    IN SCHOLA,

    Inscr. Orell. 4085; cf.:

    locum consistendi Romanis in Galliā non fore,

    Caes. B. G. 7, 37; 7, 42.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to rest, remain, stand, Lucr. 2, 332; cf. id. 2, 322:

    patiamini eo transire illius turpitudinis infamiam, ubi cetera maleficia consistunt,

    Cic. Clu. 30, 83; cf.:

    ut unde orta culpa esset, ibi poena consisteret,

    Liv. 28, 26, 3:

    ante oculos rectum pietasque pudorque constiterant,

    Ov. M. 7, 73. —
    B.
    In partic.
    1.
    To pause, to dwell upon, delay, stop:

    in uno nomine,

    Cic. Verr. 2, 1, 38, § 95:

    ipsa mihi veritas manum inicit et paulisper consistere et commorari cogit,

    id. Rosc. Com. 16, 48; cf. id. de Or. 3, 31, 124:

    in singulis,

    id. Part. Or. 35, 120.— Impers. pass.:

    ista quae spectantur, ad quae consistitur,

    Sen. Vit. Beat. 2, 4.—
    2.
    (Acc. to I. B. 2.) To be or remain firm, unshaken, immovable, steadfast, to be at rest, to stand one's ground, to continue, endure, subsist, be, exist:

    mente consistere,

    Cic. Phil. 2, 28, 68; so,

    neque mente nec linguā neque ore,

    id. Q. Fr. 2, 3, 2:

    praeclare in forensibus causis,

    id. Or. 9, 30:

    in dicendo,

    id. Clu. 39, 108:

    verbo quidem superabis me ipso judice, re autem ne consistes quidem ullo judice,

    id. Caecin. 21, 59; cf.

    of the cause itself: quia magistratus aliquis reperiebatur, apud quem Alfeni causa consisteret,

    id. Quint. 22, 71; cf.

    also: modo ut tibi constiterit fructus otii tui,

    id. Fam. 7, 1, 1:

    in quo (viro) non modo culpa nulla, sed ne suspitio quidem potuit consistere,

    id. Rosc. Am. 52, 152; cf. id. Clu. 29, 78:

    confiteor... me consistere in meo praesidio sic, ut non fugiendi hostis sed capiendi loci causā cessisse videar,

    id. de Or. 2, 72, 294:

    vitam consistere tutam,

    to remain, continue safe, Lucr. 6, 11 Lachm. N. cr.:

    constitit in nullā qui fuit ante color,

    Ov. A. A. 1, 120:

    sunt certi denique fines, Quos ultra citraque nequit consistere rectum,

    Hor. S. 1, 1, 107; Plin. 14, 6, 8, § 68:

    quales cum vertice celso Aëriae quercus constiterunt,

    Verg. A. 3, 679:

    nullo in loco, nullā in personā... consistunt (ista quae vires atque opes humanae vocantur),

    Val. Max. 6, 9, ext. 7: spes est hunc miserum aliquando tandem posse consistere, to take a firm stand (the figure derived from fleeing soldiers), Cic. Quint. 30, 94:

    si prohibent consistere vires,

    Ov. M. 7, 573.—
    * 3.
    Cum aliquo, to agree with: videsne igitur Zenonem tuum cum Aristone verbis consistere, re dissidere, cum Aristotele et illis re consentire, verbis discrepare, Cic. Fin. 4, 26, 72.—
    4.
    In gen., to be, exist:

    vix binos oratores laudabiles constitisse,

    Cic. Brut. 97, 333:

    sine agricultoribus nec consistere mortales nec ali posse manifestum est,

    Col. 1, praef. § 6; Varr. R. R. 3, 8 fin.:

    quadringentis centum Venerios non posse casu consistere,

    to occur, lake place, be thrown, Cic. Div. 2, 21, 48: summa studia officii inter nos certatim constiterunt, Lentul. ap. Cic. Fam. 10, 34, 3: sed non in te quoque constitit idem Exitus, take or have place, Ov. M. 12, 297.—
    (β).
    With in, ex, or the simple abl. (in Quint. also with circa and inter; v. infra), to consist in or of, to depend upon:

    major pars victūs eorum in lacte, caseo, carne consistit,

    Caes. B. G. 6, 22:

    omnis per se natura duabus Constitit in rebus,

    Lucr. 1, 420:

    e quibus haec rerum summa consistat,

    id. 1, 236; so with ex, id. 1, 839; 1, 873 al.; with abl.:

    deveniunt in talis disposturas, Qualibus haec rerum consistit summa,

    id. 1, 1028; 5, 61; 5, 66:

    vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit,

    Caes. B. G. 6, 21:

    in eo salus et vita optimi cujusque consistit,

    Cic. Phil. 3, 8, 19:

    in hoc summa judicii causaque tota consistit,

    id. Quint. 9, 32; cf. id. de Or. 1, 40, 182:

    causam belli in personā tuā,

    id. Phil. 2, 22, 53:

    in quibus vita beata,

    id. Tusc. 5, 14, 40:

    in unā honestate omne bonum,

    id. ib. 5, 14, 42:

    in nomine controversia,

    Quint. 7, 3, 7; 8, 3, 57:

    in actu rhetoricen,

    id. 2, 18, 2; 6, 3, 42:

    spes omnis consistebat Datami in se locique naturā,

    Nep. Dat. 8, 3.—With abl., Quint. 12, 10, 59:

    omnis quaestio circa res personasque consistere videtur,

    id. 3, 5, 7; 6, 3, 19:

    quaestio inter utile atque honestum consistet,

    id. 3, 8, 24. —
    5.
    As opp. to progressive motion, to come to a stand, stand still, stop, rest, take rest, cease:

    sola Ubi quiesco, omnis familiae causa consistit tibi,

    Plaut. As. 3, 1, 9:

    omnis administratio belli consistit,

    Caes. B. C. 2, 12:

    vel concidat omne caelum omnisque terra consistat necesse est,

    Cic. Tusc. 1, 23, 54:

    forensium rerum labor et ambitionis occupatio constitisset,

    id. de Or. 1, 1, 1:

    usura,

    id. Att. 6, 1, 7: diarroia, id. Fam. 7, 26, 2; cf.:

    videndum, morbus an increscat, an consistat, an minuatur,

    remains unchanged, Cels. 3, 2; and:

    cursus pituitae,

    id. 6, 6:

    cum ad Trebiam terrestre constitisset bellum,

    Liv. 21, 49, 1:

    cum bellum Ligustinum ad Pisas constitisset,

    id. 35, 4, 1; 22, 32, 4:

    infractaque constitit ira,

    Ov. M. 6, 627:

    Gaius ejusque posteri in equestri ordine constitere usque ad Augusti patrem,

    Suet. Aug. 2; cf.:

    maledictum, quod intra verba constitit,

    stopped at, went no farther than, Quint. Decl. 279.
    Consisto as v.
    a. = constituo formerly stood Lucr. 6, 11; Sall. J. 49, 6; but these passages are corrected in recent editions. It is now found only Gell. 5, 10, 9, a doubtful passage, where Hertz reads: cum ad judices coniiciendae [consistendae] causae gratiā venissent.

    Lewis & Short latin dictionary > consisto

  • 3 stō

        stō stetī (steterunt for stetērunt, V., O., Pr.), status, āre    [STA-], to stand, stand still, remain standing, be upright, be erect: cum virgo staret et Caecilia sederet: quid stas, lapis? T.: ad undam, V.: procul hinc, T.: propter in occulto: qui proximi steterant, Cs.: propius, H.: in gradibus concordiae: stans pede in uno, H.: signa ad impluvium, ante valvas Iunonis: Stabat acuta silex, V.: columna, H.: aeneus ut stes, in a bronze statue, H.: Gn. Quid agitur? Pa. Statur, T.— To stand firm, remain in place, be immovable, last, remain, continue, abide: cui nec arae patriae domi stant, Enn. ap. C.: nec domus ulla nec urbs stare poterit: stantibus Hierosolymis: classem in portu stare, is moored, L.: stant litore puppes, V.: hasta, Quae radice novā, non ferro stabat adacto, stuck fast, O.: stare nobis videtur, at iis qui in navi sunt moveri haec villa, to be motionless: Stantibus aquis, when the sea is at rest, O.: stantes oculi (of owls), staring, O.: stant lumina flammā, are fixed orbs of fire, V.— To remain, tarry, linger, delay, wait: in illo nidore: aut stantem comprendere, aut fugientem consequi, while he lingered: Sto exspectans, si quid mihi inperent, I wait, T.— To stand in battle, fight, hold one's ground, stand firm: ut ignavus miles fugiat... cum ei, qui steterit, etc.: hostis non stetit solum, sed Romanum pepulit, L.: comminus, Cs.: Inque gradu stetimus, certi non cedere, O.—Of a battle, to stand, continue: i<*>i aliquamdiu atrox pugna stetit, L.: ita anceps dicitur certamen stetisse, to have been indecisive, L.— Of buildings or cities, to stand complete, be built, be finished: intra annum nova urbs stetit, L.: Moenia iam stabant, O.: stet Capitolium Fulgens, H.— To stand out, stand upright, stand on end, bristle up, stiffen, be rigid: steterunt comae, V.: in vertice cristae, O.: stat glacies iners, H.: Vides ut altā stet nive candidum Soracte, i. e. stands out, H.: pulvere caelum Stare vident, i. e. like a mass of dust, V.—Fig., to stand, be erect, be undisturbed: mentes, rectae quae stare solebant: utinam res p. stetisset.—Impers., with per and acc. of person, to depend on, be chargeable to, lie at the door of, be due to, be the fault of: ut per me stetisse credat, Quo minus haec fierent nuptiae, that it was my doing, T.: ubi cognovit per Afranium stare, quo minus proelio dimicaretur, Cs.: nec, quo minus perpetua cum eis amicitia esset, per populum R. stetisse, L.: quoniam per eum non stetisset, quin praestaretur (fides), it was not his fault, L.: ne praestaremus per vos stetit, qui, etc., L.—Ellipt.: Id faciam, per me stetisse ut credat (sc. quo minus haec fierent nuptiae), T.: per quos si non stetisset, non Dolabella parentasset, etc., but for whose opposition.—To stand firm, be unshaken, endure, persist, abide, remain, continue: res p. staret: qui illam (rem p.) cadere posse stante me non putarant: regnum puero stetit, L.: Dum stetimus, O.: Stas animo, H.: Gabinium sine provinciā stare non posse, subsist: cum in senatu pulcherrime staremus, held our ground: si in fide non stetit: si in eo non stat: in sententiā, L.: suis stare iudiciis, to stand by: si qui eorum decreto non stetit, Cs.: stare condicionibus: qui his rebus iudicatis standum putet: famā rerum standum est, L.— To be fixed, be determined: Pa. vide quid agas. Ph. Stat sententia, I am resolved, T.: Hannibal, postquam ipsa sententia stetit, pergere ire, L.: neque adhuc stabat, quo, etc., was it decided: mihi stat alere morbum, N.: Stat casūs renovare omnīs, V.— To rest, depend, be upheld, lie: disciplinā stetit Romana res, L.: spes Danaum Palladis auxiliis stetit, V.: famā bella stare, Cu.: Omnis in Ascanio stat cura parentis, V.—Of plays and actors, to stand, be approved, please, take, succeed: partim vix steti, T.: Securus, cadat an stet fabula, H.— To take part, take sides, stand: contra civium perditorum dementiam a bonorum causā: a mendacio contra verum: cum Hannibale, L.: pro meā patriā, L.: vobiscum adversus barbaros, N.: pro signis, O.: pro meliore causā, Cu.: Iuppiter hac stat, stands at your side, stands by you, V.: unde ius stabat, ei (populo) victoriam dedit, on whose side, L.; cf. in Darei partibus, Cu.—Of price, with abl. of price, to stand in, come to, cost: haud scio an magno detrimento certamen staturum fuerit, L.: Polybius scribit, centum talentis eam rem Achaeis stetisse, cost the Achaeans, L.: sit argumento tibi gratis stare navem: magno stat magna potentia nobis, O.
    * * *
    stare, steti, status V
    stand, stand still, stand firm; remain, rest

    Latin-English dictionary > stō

  • 4 statuo

    stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).
    I.
    Corporeally.
    A.
    To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.
    1.
    To set up, set in the ground, erect:

    ibi arbores pedicino in lapide statuito,

    Cato, R. R. 18:

    inter parietes arbores ubi statues,

    id. ib.:

    stipites statuito,

    id. ib.:

    palis statutis crebris,

    Varr. R. R. 1, 14 init.:

    pedamenta jacentia statuenda,

    are to be raised, Col. 4, 26:

    pedamentum inter duas vitis,

    Plin. 17, 22, 21, § 194:

    hic statui volo primum aquilam,

    the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    signifer, statue signum,

    plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—
    2.
    To plant (rare):

    eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

    Plin. 17, 22, 35, § 198:

    agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

    Hor. C. 2, 13, 10.—
    3.
    In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.
    a.
    Without specifying the place:

    ollam statuito cum aqua,

    let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

    crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

    Verg. A. 1, 724; so,

    crateras laeti statuunt,

    id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

    bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

    Plaut. Mil. 3, 3, 44:

    nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

    Liv. 21, 58, 7:

    eo die tabernacula statui passus non est,

    to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

    aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

    Sall. J. 52, 6.—
    b.
    With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

    statuite hic lectulos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

    Cic. Or. 3, 46, 180:

    statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

    is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

    tabernacula in foro statuere,

    Liv. 39, 46, 3:

    in principiis statuit tabernaculum,

    Nep. Eum. 7, 1:

    in nostris castris tibi tabernaculum statue,

    Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

    statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

    id. 9, 6, 1:

    (sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

    id. 8, 14, 19:

    sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

    Tac. A. 2, 83:

    donum deae apud Antium statuitur,

    id. ib. 3, 71:

    pro rigidis calamos columnis,

    Ov. F. 3, 529:

    jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

    Val. Fl. 3, 653:

    statuere vas in loco frigido,

    Pall. Oct. 22.—Of living beings:

    capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

    Ter. Ad. 3, 2, 18:

    qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

    i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

    patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

    Cic. Or. 1, 57, 245:

    captivos vinctos in medio statuit,

    Liv. 21, 42, 1:

    ubi primum equus Curtium in vado statuit,

    id. 1, 13, 5:

    quattuor cohortes in fronte statuit,

    id. 28, 33, 12:

    ante se statuit funditores,

    id. 42, 58, 10:

    puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

    id. 7, 2, 9:

    procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

    id. 39, 49, 11:

    media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

    id. 23, 16, 8:

    bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

    id. 1, 45, 6:

    cum Calchanta circa aram statuisset,

    Val. Max. 8, 11, ext. 6:

    marium si qui eo loci statuisset,

    id. 3, 1, 2 fin.:

    adulescentes ante Caesarem statuunt,

    Tac. A. 4, 8:

    in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

    id. ib. 3, 45:

    puer quis Ad cyathum statuetur?

    Hor. C. 1, 29, 8:

    tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

    id. S. 2, 3, 199:

    et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

    Verg. A. 9, 627:

    clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

    Stat. Th. 3, 525.—
    4. a.
    Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

    siquidem mihi aram et statuam statuis,

    Plaut. As. 3, 3, 122:

    huic statuam statui decet ex auro,

    id. Bacch. 4, 4, 1:

    ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

    id. Curc. 1, 2, 52:

    eique statuam equestrem in rostris statui placere,

    Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

    simulacrum alicui statuere,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    effigiem,

    Verg. A. 2, 184:

    Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

    Plin. 34, 5, 10, § 18:

    simulacrum in curia,

    Tac. A. 14, 12:

    quanam in civitate tempium statueretur,

    id. ib. 4, 55:

    se primos templum urbis Romae statuisse,

    id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

    nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

    Ov. P. 4, 8, 31:

    templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

    id. M. 14, 128:

    super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    victimas atque aras diis Manibus statuentes,

    Tac. A. 3, 2:

    statuitque aras e cespite,

    Ov. M. 7, 240:

    statuantur arae,

    Sen. Med. 579:

    aeneum statuerunt tropaeum,

    Cic. Inv. 2, 23, 69:

    monumentum,

    id. ib. § 70; so,

    in alio orbe tropaea statuere,

    Curt. 7, 7, 14;

    so,

    Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

    princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

    Plin. 7, 60, 60, § 213:

    a miliario in capite Romani fori statuto,

    id. 3, 5, 9, § 66:

    carceres eo anno in Circo primum statuti,

    Liv. 8, 20, 1:

    quo molem hanc immanis equi statuere?

    Verg. A. 2, 150:

    multo altiorem statui crucem jussit,

    Suet. Galb. 9:

    obeliscam,

    Plin. 36, 9, 14, § 71:

    at nunc disturba quas statuisti machinas,

    Plaut. Ps. 1, 5, 137:

    incensis operibus quae statuerat,

    Nep. Milt. 7, 4:

    si vallum statuitur procul urbis illecebris,

    Tac. A. 4, 2:

    castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

    Just. 22, 6, 9.—
    b.
    Poet. and in post-class. prose (rare):

    aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

    Ov. H. 2, 67:

    statuarque tumulo hilaris et coronatus,

    my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

    in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

    Mart. 4, 28, 8.—
    5.
    Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

    Agamemnon tres ibi urbes statuit,

    Vell. 1, 1, 2:

    urbem quam statuo vestra est,

    Verg. A. 1, 573:

    urbom praeclaram,

    id. ib. 4, 655:

    Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

    ibi civitatem statuerunt,

    Just. 23, 1; so,

    licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

    Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

    nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

    Stat. S. 4, 5, 12.—
    B.
    To cause to stand still, to stop (rare; cf.

    sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

    et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

    Prop. 4 (5), 9, 4:

    famuli hoc modo statuerunt aquas,

    Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—
    C.
    To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).
    II.
    Trop.
    A.
    To establish, constitute (= constituo).
    1.
    Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

    statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

    Plaut. Rud. 3, 2, 6:

    exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

    Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

    ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

    Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

    in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

    id. ib. 2, 3, 90, §

    210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

    Just. 8, 7, 14:

    documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

    Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—
    2.
    Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

    ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

    Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

    si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

    if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

    si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

    equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —
    3.
    In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

    (Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

    Cic. Rep. 2, 14, 26:

    hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

    id. Tull. 15, 36:

    ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

    Sen. Ep. 79, 10:

    vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

    Liv. 29, 37, 2:

    novos statuere fines,

    id. 42, 24, 8:

    neque eos quos statuit terminos observat,

    id. 21, 44, 5:

    quibus rebus cum pax statuta esset,

    Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

    sedesque ibi statuentibus,

    id. 18, 5, 11.—
    4.
    With double acc., to constitute, appoint, create:

    Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

    Cic. Att. 14, 1, a, 2:

    telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

    Hor. S. 2, 2, 130:

    de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

    Plin. 14, 6, 8, § 59:

    praefectus his statuitur Andragoras,

    Just. 21, 4, 5.—
    B.
    To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.
    1.
    Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.
    (α).
    With dat.:

    diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

    that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

    statui mihi tum modum et orationi meae,

    imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

    by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

    cupidinibus statuat natura modum,

    Hor. S. 1, 2, 111:

    quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

    Val. Max. 9, 2 pr.:

    modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

    Plin. 28, 15, 61, § 216:

    modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

    Just. 21, 4, 5:

    timori quem meo statuam modum?

    Sen. Thyest. 483;

    and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

    id. Herc. Fur. 206. —
    (β).
    With gen.:

    honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

    Cic. Sull. 17, 48:

    ipse modum statuam carminis,

    Ov. Tr. 1, 11, 44:

    errorisque sui sic statuisse modum,

    Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

    modum statuunt fellis pondere denarii,

    they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—
    2.
    Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

    hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

    Cic. Balb. 10, 25:

    providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

    id. Rab. Post. 6, 15:

    alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

    id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

    pacis legem universae Graeciae statuit,

    Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

    statutis condicionibus,

    Just. 6, 1, 3:

    omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

    id. 18, 5, 14. —
    3.
    Finem, to assign or put an end to, make an end of:

    haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

    Ter. Hec. 1, 2, 21:

    et finem statuit cuppedinis atque timoris,

    Lucr. 6, 25:

    cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

    Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

    terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

    Stat. S. 3, 1, 180:

    cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

    since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—
    4.
    Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

    quae probast mers, pretium ei statuit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 132:

    numquam avare pretium statui arti meae,

    Ter. Heaut. prol. 48:

    statuit frumento pretium,

    Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

    ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

    Liv. 45, 42, 7:

    pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

    id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—
    5.
    Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

    statutus est comitiis dies,

    Liv. 24, 27, 1:

    diem patrando facinori statuerat,

    id. 35, 35, 15:

    multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

    Sall. C. 36, 2:

    dies insidiis statuitur,

    id. J. 70, 3:

    ad tempus locumque colloquio statuendum,

    Liv. 28, 35, 4:

    subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

    Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

    observans quem statuere diem,

    Mart. 4, 54, 6:

    noctem unam poscit: statuitur nox,

    Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

    institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

    Suet. Claud. 42:

    ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

    Just. 1, 10, 1:

    quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

    Plin. 17, 18, 30, § 135:

    fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

    Curt. 6, 3, 7:

    sacrificium non esse redditum statuto tempore,

    id. 8, 2, 6:

    statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

    Just. 16, 4, 9:

    cum ad statutam horam omnes convenissent,

    id. 1, 10, 8:

    intra tempus statutum,

    fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—
    6.
    To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

    Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

    Ov. P. 2, 7, 29.—
    C.
    To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.
    1.
    Of disputes, differences, questions, etc., between others.
    (α).
    With interrog.-clause:

    ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

    Cic. Balb. 28, 65:

    eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

    id. Mil. 2, 4:

    in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

    id. Verr. 1, 16, 47:

    vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

    id. Caecin. 27, 77:

    decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

    id. Quint. 4, 17:

    magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

    id. Off. 3, 17, 70:

    mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

    Liv. 42, 23:

    nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

    decide, dictate, id. 44, 22:

    nondum statuerat conservaret eum necne,

    Nep. Eum. 11, 2:

    statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

    Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —
    (β).
    With de:

    ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

    Cic. Att. 16, 16, B, 8:

    et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

    id. ib. 4, 2, 4:

    ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

    Liv. 42, 22:

    si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

    id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

    cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

    Sall. C. 52, 17:

    satis visum de Vestilia statuere,

    to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

    jus statuendi de procuratoribus,

    id. ib. 12, 54:

    facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

    id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

    eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

    Tac. A. 6, 29.—
    (γ).
    With de and abl. and interrog.-clause:

    si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

    Cic. Balb. 8, 22.—
    (δ).
    With contra:

    consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34. —
    (ε).
    With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

    utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

    Cic. Fl. 12, 27:

    dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

    id. Mur. 30, 62:

    eoque utrique quod statuit contenti sunt,

    Caes. B. C. 1, 87:

    senatus, ne quid absente rege statueret,

    Liv. 39, 24, 13:

    maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

    id. 8, 13, 17:

    id ubi in P. Licinio ita statutum est,

    id. 41, 15, 10:

    interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43:

    quid in futurum statuerim, aperiam,

    Tac. A. 4, 37:

    utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

    Suet. Claud. 12;

    qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

    Sen. Med. 2, 199:

    non ergo quod libet statuere arbiter potest,

    Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

    earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

    Cic. Att. 16, 16, C, 11.—
    (ζ).
    With de or super and abl.:

    vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

    Sall. C. 52, 31:

    nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

    Suet. Tib. 13:

    ne quid super tanta re absente principe statueretur,

    Tac. H. 4, 9.—
    (η).
    Absol., mostly pass. impers.:

    ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

    Liv. 8, 14, 1:

    tunc ut quaeque causa erit statuetis,

    id. 3, 53, 10:

    non ex rumore statuendum,

    decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—
    (θ).
    With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

    petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

    Caes. B. G. 1, 19:

    consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

    Liv. 39, 3, 2:

    missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

    id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

    quod causa cognita erit statuendum,

    Dig. 2, 11, 2, § 8.—
    2.
    With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

    numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

    Cic. Phil. 2, 12, 30:

    illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

    id. Mur. 12, 27:

    neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

    id. Tull. 5, 12:

    ut statuerem quid esset faciendum,

    id. Att. 7, 26, 3:

    statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

    id. Fam. 4, 2, 4:

    tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

    id. ib. 5, 8, 4:

    vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

    Liv. 45, 19, 6:

    quam satis statuerat, utram foveret partem,

    id. 42, 29, 11:

    posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

    Tac. A. 4, 40:

    statue quem poenae extrahas,

    Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

    vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

    Liv. 34, 2, 4:

    proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

    id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

    quidquid nos de communi sententia statuerimus,

    Cic. Fam. 4, 1, 2:

    sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

    Sen. Herc. Fur. 1306.—
    D.
    To decree, order, prescribe.
    1.
    With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

    eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

    statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

    id. ib. 2, 2, 71, §

    173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

    id. ib. 2, 3, 15, §

    38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

    id. ib. 2, 2, 42, §

    103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

    id. Phil. 2, 38, 97:

    (Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

    Tac. A. 14, 28:

    statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

    id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

    statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

    Liv. 23, 16, 6:

    Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

    Cic. Off. 3, 11, 48:

    statuunt ut fallere custodes tentent,

    Ov. M. 4, 84.—
    2.
    With acc. (post-Aug.):

    remedium statuere,

    to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

    Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

    decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

    sic, di, statuistis,

    Ov. M. 4, 661.—
    3.
    With dat. and acc. (not ante-Aug.):

    eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

    decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

    Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

    decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

    biduum criminibus obiciendis statuitur,

    are allowed, id. ib. 3, 13:

    itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

    Just. 12, 4, 8:

    ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

    Stat. Th. 6, 300:

    non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

    id. ib. 7, 219:

    statuere alicui munera,

    Val. Fl. 2, 566.—
    4.
    With dat. and interrog.-clause:

    cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

    Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

    ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

    Liv. 7, 28, 8.—
    5.
    In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.
    (α).
    With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

    considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    poenam statui par fuisse,

    Tac. A. 14, 49:

    qui non judicium, sed poenam statui videbant,

    id. ib. 11, 6:

    eadem poena in Catum Firmium statuitur,

    id. ib. 6, 31:

    senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

    Suet. Caes. 14;

    so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

    Liv. 39, 55, 3; cf.

    also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

    Tac. A. 14, 48.— Absol.:

    non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

    Tac. A. 3, 70.—
    (β).
    With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

    obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20:

    fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

    res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

    Sall. C. 52, 3:

    qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

    Ov. P. 2, 2, 119:

    si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

    Just. 2, 15, 10.—
    (γ).
    With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

    in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

    Tac. A. 6, 24 (18).—
    (δ).
    De capite, to pass sentence of death:

    legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

    Cic. Rep. 2, 36, 61.—
    E.
    Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

    freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

    Cic. Prov. Cons. 5, 10:

    P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

    id. Mil. 9, 24:

    statuerat excusare,

    to decline the office, id. Lig. 7, 21:

    cum statuissem scribere ad te aliquid,

    id. Off. 1, 2, 4:

    quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

    id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

    se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

    id. ib. 2, 5, 40, §

    105: nam statueram in perpetuum tacere,

    id. Fam. 4, 4, 4:

    statueram... nihil de illo dicere,

    id. Fragm. Clod. 1, 1:

    statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

    id. Att. 16, 10, 1:

    Pompeius statuerat bello decertare,

    Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

    triumphare mense Januario statuerat,

    id. 39, 15:

    immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

    id. 39, 48:

    rex quamquam dissimulare statuerat,

    id. 42, 21:

    opperiri ibi hostium adventum statuit,

    id. 42, 54, 9:

    ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

    id. 2, 45, 9:

    exaugurare fana statuit,

    id. 1, 55, 2:

    Delphos mittere statuit,

    id. 1, 56, 5:

    eos deducere in agros statuerunt,

    id. 40, 38, 2:

    tradere se, ait, moenia statuisse,

    id. 8, 25, 10:

    Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

    id. 7, 37, 4:

    statuit sic adfectos hosti non obicere,

    id. 44, 36, 2:

    sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

    Vell. 1, 12, 2:

    statui pauca disserere,

    Tac. H. 4, 73:

    amoliri juvenem specie honoris statuit,

    id. A. 2, 42:

    statuerat urbem novam condere,

    Curt. 4, 8, 1:

    statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

    id. 7, 6, 20:

    rex statuerat inde abire,

    id. 7, 11, 4:

    Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

    id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

    statutum habere cum animo ac deliberatum,

    to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

    caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

    id. Phil. 3, 7, 29.—
    F.
    To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).
    1.
    With acc. and inf.
    a.
    In gen.:

    senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

    Cic. Phil. 12, 5, 12:

    statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

    id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

    quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

    id. ib. 2, 3, 62, §

    144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

    id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

    is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

    id. Pis. 13, 29:

    tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

    id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

    si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

    we were sure, id. Quint. 30, 92:

    non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

    id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

    hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

    assume, id. Off. 3, 6, 28:

    cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

    had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

    quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

    id. Planc. 21, 51:

    quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

    id. Fam. 5, 13, 1:

    hoc anno statuit temporis esse satis,

    Ov. F. 1, 34:

    nolim statuas me mente maligna id facere,

    Cat. 67, 37.— So with sic:

    velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

    Cic. Fam. 7, 33 fin.:

    ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

    I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

    quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

    id. ib. 64, 135:

    sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

    id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

    ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

    Cic. Att. 1, 5, 4:

    qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

    si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

    that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

    quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

    id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—
    b.
    Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

    cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

    Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

    quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

    id. Quint. 24, 76:

    ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    id. Off. 3, 16, 67:

    Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

    Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

    hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

    Cic. Prov. Cons. 6, 14:

    quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

    id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

    hoc si ita statuetis,

    id. ib. 16, 47.—
    c.
    Esp. with gerund.-clause.
    (α).
    To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

    tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

    did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

    103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

    id. Fam. 5, 2, 10:

    statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

    id. Sest. 10, 24:

    Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

    Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

    ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

    acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —
    (β).
    To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

    manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

    Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

    ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

    id. Fam. 5, 2, 1:

    statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

    id. Clu. 6, 16:

    Caesar statuit exspectandam classem,

    Caes. B. G. 3, 14:

    non expectandum sibi statuit dum, etc.,

    id. ib. 1, 11:

    quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

    id. B. C. 3, 44:

    statuit sibi nihil agitandum,

    Sall. J. 39, 5:

    Metellus statuit alio more bellum gerendum,

    id. ib. 54, 5:

    Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

    Nep. Alcib. 10, 2:

    sororis filios tollendos statuit,

    Just. 38, 1.—
    2.
    With ut:

    si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

    Cic. Caecin. 24, 69:

    ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

    id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

    cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

    Cic. Mur. 14, 32.—
    3.
    With two acc. (= duco, existimo):

    omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

    regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

    Anaximenes aera deum statuit,

    id. N. D. 10, 26:

    voluptatem summum bonum statuens,

    id. Off. 1, 2, 5:

    video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

    id. Sest. 69, 144:

    si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

    id. Fin. 2, 6, 19:

    noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

    id. Leg. 3, 2, 5:

    decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

    Tac. A. 12, 7:

    optimum in praesentia statuit reponere odium,

    id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

    vidistis senem... statutum, ventriosum?

    Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

    Dei,

    Lact. 2, 16, 14:

    Parcarum leges ac statuta,

    id. 1, 11, 14:

    statuta Dei et placita,

    id. 7, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > statuo

  • 5 premo

    prĕmo, essi, essum, 3, v. a. [etym. dub.; cf. prelum], to press (class.).
    I.
    Lit.:

    pede pedem alicui premere,

    Plaut. As. 4, 1, 30:

    et trepidae matres pressere ad pectora natos,

    Verg. A. 7, 518:

    veluti qui sentibus anguem Pressit humi nitens,

    id. ib. 2, 379:

    novercae Monstra manu premens,

    id. ib. 8, 288:

    pressit et inductis membra paterna rotis,

    i. e. drove her chariot over her father's body, Ov. Ib. 366:

    trabes Hymettiae Premunt columnas,

    press, rest heavily upon them, Hor. C. 2, 18, 3:

    premere terga genu alicujus,

    Ov. Am. 3, 2, 24:

    ubera plena,

    i. e. to milk, id. F. 4, 769:

    vestigia alicujus,

    to tread in, to follow one's footsteps, Tac. A. 2, 14:

    nudis pressit qui calcibus anguem,

    Juv. 1, 43:

    dente frena,

    to bite, to champ, Ov. M. 10, 704:

    ore aliquid,

    to chew, eat, id. ib. 5, 538; cf.:

    aliquid morsu,

    Lucr. 3, 663:

    presso molari,

    with compressed teeth, Juv. 5, 160:

    pressum lac,

    i. e. cheese, Verg. E. 1, 82.—In mal. part.:

    Hister Peucen premerat Antro,

    forced, Val. Fl. 8, 256:

    uxorem,

    Suet. Calig. 25.—Of animals:

    feminas premunt galli,

    Mart. 3, 57, 17.—
    B.
    Transf.
    1.
    Poet., to bear down upon, to touch:

    premere litora,

    Ov. M. 14, 416:

    litus,

    to keep close to the shore, Hor. C. 2, 10, 3:

    aëra,

    i. e. to fly, Luc. 7, 835.—
    2.
    Poet., to hold fast, hold, firmly grasp:

    premere frena manu,

    Ov. M. 8, 37:

    ferrum,

    to grasp, Sil. 5, 670:

    capulum,

    id. 2, 615.—
    3.
    Poet., to press a place with one's body, i. e. to sit, stand, lie, fall, or seat one's self on any thing:

    toros,

    Ov. H. 12, 30:

    sedilia,

    id. M. 5, 317:

    hoc quod premis habeto,

    id. ib. 5, 135:

    et pictam positā pharetram cervice premebat,

    id. ib. 2, 421:

    humum,

    to lie on the ground, id. Am. 3, 5, 16; cf. id. F. 4, 844:

    frondes tuo premis ore caducas,

    id. M. 9, 650; Sen. Hippol. 510.—
    4.
    To cover, to conceal by covering (mostly poet.):

    aliquid terrā,

    to conceal, bury in the earth, Hor. Epod. 1, 33:

    nonumque prematur in annum,

    kept back, suppressed, id. A. P. 388:

    omne lucrum tenebris alta premebat humus,

    Ov. Am. 3, 8, 36:

    ossa male pressa,

    i. e. buried, id. Tr. 5, 3, 39; Plin. 2, 79, 81, § 191; hence, to crown, to cover or adorn with any thing:

    ut premerer sacrā lauro,

    Hor. C. 3, 4, 18:

    molli Fronde crinem,

    Verg. A. 4, 147:

    canitiem galeā,

    id. ib. 9, 612:

    mitrā capillos,

    Ov. F. 4, 517; cf. Verg. A. 5, 556.—
    5.
    To make, form, or shape any thing by pressing ( poet.):

    quod surgente die mulsere horisque diurnis, Nocte premunt,

    they make into cheese, Verg. G. 3, 400:

    os fingit premendo,

    id. A. 6, 80:

    caseos,

    id. E. 1, 35:

    mollem terram,

    Vulg. Sap. 15, 7; Calp. Ecl. 5, 34.—
    6.
    To press hard upon, bear down upon, to crowd, pursue closely:

    hostes de loco superiore,

    Caes. B. G. 7, 19:

    Pompeiani nostros premere et instare coeperunt,

    id. B. C. 3, 46:

    hac fugerent Graii, premeret Trojana juventus,

    Verg. A. 1, 467:

    Pergamenae naves cum adversarios premerent acrius,

    Nep. Hann. 11, 5:

    hinc Rutulus premit, et murum circumsonat armis,

    Verg. A. 8, 473:

    obsidione urbem,

    Caes. B. G. 7, 32.—Of the pursuit or chase of animals:

    ad retia cervum,

    Verg. G. 3, 413:

    spumantis apri cursum clamore,

    id. A. 1, 324:

    bestias venatione,

    Isid. 10, 282.—
    7.
    To press down, burden, load, freight:

    nescia quem premeret,

    on whose back she sat, Ov. M. 2, 869:

    tergum equi,

    id. ib. 8, 34;

    14, 343: et natat exuviis Graecia pressa suis,

    Prop. 4, 1, 114 (5, 1, 116):

    pressae carinae,

    Verg. G. 1, 303:

    pressus membra mero,

    Prop. 2, 12 (3, 7), 42:

    magno et gravi onere armorum pressi,

    Caes. B. G. 4, 24:

    auro phaleras,

    to adorn, Stat. Th. 8, 567.—
    8.
    To press into, force in, press upon:

    (caprum) dentes in vite prementem,

    Ov. F. 1, 355:

    presso sub vomere,

    Verg. G. 2, 356; cf.:

    presso aratro,

    Tib. 4, 1, 161:

    alte ensem in corpore,

    Stat. Th. 11, 542:

    et nitidas presso pollice finge comas,

    Prop. 3, 8 (4, 9), 14:

    et cubito remanete presso,

    leaning upon, Hor. C. 1, 27, 8. —
    b.
    To make with any thing ( poet.):

    aeternā notā,

    Ov. F. 6, 610:

    littera articulo pressa tremente,

    id. H. 10, 140:

    multā via pressa rotā,

    id. ib. 18, 134.—
    9.
    To press down, let down, cause to sink down, to lower:

    nec preme, nec summum molire per aethera currum,

    Ov. M. 2, 135:

    humanaeque memor sortis, quae tollit eosdem, Et premit,

    id. Tr. 3, 11, 67:

    mundus ut ad Scythiam Rhiphaeasque arduus arces Consurgit, premitur Libyae devexus in Austros,

    sinks down, Verg. G. 1, 240; Sen. Herc. Fur. 155. —
    b.
    In partic.
    (α).
    To set, plant:

    virgulta per agros,

    Verg. G. 2, 346; 26.—
    (β).
    To make or form by pressing down, to make any thing deep, to dig:

    vestigio leviter presso,

    Cic. Verr. 2, 4, 24, § 53; cf.

    (trop.): vestigia non pressa leviter, sed fixa,

    id. Sest. 5, 13:

    sulcum premere,

    to draw a furrow, Verg. A. 10, 296:

    fossam transversam, inter montes pressit (al. percussit),

    Front. Strat. 1, 5:

    fossa pressa,

    Plin. Ep. 10, 69, 4:

    cavernae in altitudinem pressae,

    Curt. 5, 1, 28.—
    (γ).
    To strike to the ground, to strike down:

    tres famulos,

    Verg. A. 9, 329:

    paucos,

    Tac. H. 4, 2.—
    10.
    To press closely, compress, press together, close:

    oculos,

    Verg. A. 9, 487:

    alicui fauces,

    Ov. M. 12, 509:

    laqueo collum,

    to strangle, Hor. Ep. 1, 16, 37:

    angebar ceu guttura forcipe pressus,

    Ov. M. 9, 78:

    presso gutture,

    compressed, Verg. G. 1, 410; cf.:

    siquidem unius praecordia pressit ille (boletus) senis,

    i. e. stopped his breath, Juv. 6, 621:

    quibus illa premetur Per somnum digitis,

    choked, id. 14, 221:

    amplexu presso,

    united, in close embrace, Sen. Oedip. 192:

    oscula jungere pressa,

    to exchange kisses, Ov. H. 2, 94; so,

    pressa basia,

    Mart. 6, 34, 1:

    presso gradu incedere,

    in close ranks, foot to foot, Liv. 28, 14:

    pede presso,

    id. 8, 8.—
    b.
    In partic.
    (α).
    To shorten, tighten, draw in:

    pressis habenis,

    Verg. A. 11, 600 (cf.:

    laxas dure habenas,

    id. ib. 1, 63).—
    (β).
    To keep short, prune:

    Calenā falce vitem,

    Hor. C. 1, 31, 9:

    luxuriem falce,

    Ov. M. 14, 628:

    falce premes umbras (i. e. arbores umbrantes),

    Verg. G. 1, 157; 4, 131:

    molle salictum,

    Calp. Ecl. 5, 110.—
    (γ).
    To check, arrest, stop:

    premere sanguinem,

    Tac. A. 15, 64:

    vestigia pressit,

    Verg. A. 6, 197:

    attoniti pressere gradum,

    Val. Fl. 2, 424 ' dixit, pressoque obmutuit ore, was silent, Verg. A. 6, 155.—
    11.
    To press out, bring out by pressure:

    tenerā sucos pressere medullā,

    Luc. 4, 318; cf.: (equus) collectumque fremens volvit sub naribus ignem, Verg. ap. Sen. Ep. 95, 68, and id. G. 3, 85 Rib.—
    12.
    To frequent: feci ut cotidie praesentem me viderent, habitavi in [p. 1441] oculis, pressi forum, Cic. Planc. 27, 66.—
    II.
    Trop.
    A.
    To press, press upon, oppress, overwhelm, weigh down; to urge, drive, importune, pursue, to press close or hard, etc. (class.):

    ego istum pro suis factis pessumis pessum premam,

    Plaut. Most. 5, 2, 49 Lorenz ad loc.:

    quae necessitas eum tanta premebat, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 34, 97:

    ea, quae premant, et ea, quae impendeant,

    id. Fam. 9, 1, 2:

    aerumnae, quae me premunt,

    Sall. J. 14, 22:

    pressus gravitate soporis,

    bound by heavy, deep sleep, Ov. M. 15, 21:

    cum aut aere alieno, aut magnitudine tributorum, aut injuriā potentium premuntur,

    Caes. B. G. 6, 13:

    invidia et odio populi premi,

    Cic. de Or. 1, 53, 228:

    premi periculis,

    id. Rep. 1, 6, 10:

    cum a me premeretur,

    id. Verr. 2, 1, 53, § 139; cf.:

    aliquem verbo,

    id. Tusc. 1, 7, 13:

    criminibus veris premere aliquem,

    Ov. M. 14, 401:

    cum a plerisque ad exeundum premeretur, exire noluit,

    was pressed, urged, importuned, Nep. Ages. 6, 1:

    a Pompeii procuratoribus sescentis premi coeptus est,

    Cic. Att. 6, 1, 3: numina nulla premunt;

    mortali urgemur ab hoste,

    Verg. A. 10, 375:

    premere reum voce, vultu,

    Tac. A. 3, 67:

    crimen,

    to pursue obstinately, Quint. 7, 2, 12:

    confessionem,

    to force a confession from one, id. 7, 1, 29:

    argumentum etiam atque etiam,

    to pursue steadily, Cic. Tusc. 1, 36, 88:

    ancipiti mentem formidine pressus,

    Verg. A. 3, 47:

    maerore pressa,

    Sen. Oct. 103:

    veritate pressus negare non potuit,

    overcome, overpowered, Lact. 4, 13.—
    B.
    Transf.
    1.
    To repress, hide, conceal (mostly poet.):

    dum nocte premuntur,

    Verg. A. 6, 827:

    curam sub corde,

    id. ib. 4, 332:

    odium,

    Plin. Pan. 62:

    iram,

    Tac. A. 6, 50:

    pavorem et consternationem mentis vultu,

    id. ib. 13, 16:

    interius omne secretum,

    Sen. Ep. 3, 4:

    dolorem silentio,

    Val. Max. 3, 3, 1 ext.; cf. silentia, Sil. 12, 646:

    aliquid ore,

    Verg. A. 7, 103:

    jam te premet nox,

    Hor. C. 1, 4, 16.—
    2.
    To lower, diminish, undervalue, disparage, depreciate:

    premendorum superiorum arte sese extollebat,

    Liv. 22, 12:

    arma Latini,

    Verg. A. 11, 402:

    opuscula ( = deprimere atque elevare),

    Hor. Ep. 1, 19, 36:

    famam alicujus,

    Tac. A. 15, 49:

    premere ac despicere,

    Quint. 11, 1, 16:

    premere tumentia, humilia extollere,

    id. ib. 10, 4, 1.—
    b.
    To surpass, exceed:

    facta premant annos,

    Ov. M. 7, 449:

    ne prisca vetustas Laude pudicitiae saecula nostra premat,

    id. P. 3, 1, 116:

    quantum Latonia Nymphas Virgo premit,

    Stat. S. 1, 2, 115.—
    c.
    To rule ( poet.):

    dicione premere populos,

    Verg. A. 7, 737:

    imperio,

    id. ib. 1, 54:

    Mycenas Servitio premet,

    id. ib. 1, 285.—
    3.
    To suppress, pull down, humble, degrade:

    quae (vocabula) nunc situs premit,

    Hor. Ep. 2, 2, 118:

    nec premendo alium me extulisse velim,

    Liv. 22, 59, 10; cf. id. 39, 41, 1:

    premebat reum crimen,

    id. 3, 13, 1.—
    4.
    To compress, abridge, condense:

    haec enim, quae dilatantur a nobis, Zeno sic premebat,

    Cic. N. D. 2, 7, 20.—
    5.
    To check, arrest, repress, restrain:

    cursum ingenii tui, Brute, premit haec importuna clades civitatis,

    Cic. Brut. 97, 332:

    sub imo Corde gemitum,

    Verg. A. 10, 464:

    vocem,

    to be silent, id. ib. 9, 324:

    sermones vulgi,

    to restrain, Tac. A. 3, 6.—
    6.
    To store up, lay up in the mind, muse upon:

    (vocem) ab ore Eripuit pater ac stupefactus numine pressit,

    Verg. A. 7, 119.—Hence, pressus, a, um, P. a.
    I.
    Moderate, slow, suppressed, kept down.
    A.
    Lit.:

    presso pede eos retro cedentes principes recipiebant,

    Liv. 8, 8, 9:

    presso gradu,

    id. 28, 14, 14; cf.:

    pressoque legit vestigia gressu,

    Ov. M. 3, 17.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of the voice or manner, subdued:

    haec cum pressis et flebilibus modis, qui totis theatris maestitiam inferant,

    Cic. Tusc. 1, 44, 106.—
    2.
    Of color, lowered, depressed; hence, dark, gloomy:

    color pressus,

    Pall. 4, 13, 4:

    color viridi pressior,

    Plin. 35, 6, 13, § 32:

    spadices pressi,

    Serv. Verg. G. 3, 82.—
    II.
    Esp., of an orator or of speech.
    A.
    Compressed, concise, plain, without ornament (class.):

    fiunt pro grandibus tumidi, pressis exiles, fortibus temerarii, etc.,

    Quint. 10, 2, 16:

    cum Attici pressi et integri, contra Asiani inflati et inanes haberentur,

    id. 12, 10, 18.—Of style:

    pressa et tenuia, et quae minimum ab usu cotidiano recedant,

    Quint. 10, 1, 102:

    pressus et demissus stilus,

    Plin. Ep. 1, 8, 5; Quint. 4, 2, 117.— Comp.: in concionibus pressior, et circumscriptior, et adductior, more moderate, keeping more within bounds, Plin. Ep. 1, 16, 4.—
    B.
    Close, exact, accurate:

    Thucydides ita verbis aptus et pressus, ut,

    Cic. de Or. 2, 13, 56: quis te fuit umquam in partiundis rebus pressior? more exact, more accurate, id. Fragm. ap. Non. 364, 24:

    sicuti taxare pressius crebriusque est, quam tangere,

    Gell. 2, 6, 5:

    quod (periculum) observandum pressiore cautelā censeo,

    stricter, greater, App. M. 5, p. 160, 36:

    cogitationes pressiores,

    id. ib. 5, p. 163, 32.—So of sounds, precise, intelligible:

    (lingua) vocem profusam fingit atque sonos vocis distinctos et pressos facit,

    Cic. N. D. 2, 59, 149.—Hence, adv.: pressē, with pressure, violently (class.): artius pressiusque conflictata, Atei. Capito ap. Gell. 10, 6, 2.—
    B.
    Closely, tightly.
    1.
    Lit.:

    vites pressius putare,

    Pall. 12, 9:

    pressius colla radere,

    Veg. Vet. 1, 56.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of pronunciation, shortly, neatly, trimly:

    loqui non aspere, non vaste, non rustice, sed presse, et aequabiliter, et leniter,

    Cic. de Or. 3, 12, 45; id. Off. 1, 37, 133.—
    b.
    Of the mode of expression, etc., concisely, not diffusely:

    definire presse et anguste,

    Cic. Or. 33, 117:

    abundanter dicere, an presse,

    Quint. 8, 3, 40:

    pressius et astrictius scripsi,

    Plin. Ep. 3, 18, 10.—
    (β).
    Without ornament, simply:

    unum (genus oratorum) attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium,

    Cic. Brut. 55, 202:

    aliquid describere modo pressius, modo elatius,

    Plin. Ep. 4, 14, 3.—
    (γ).
    Closely, exactly, correctly, accurately:

    mihi placet agi subtilius, et pressius,

    Cic. Fin. 4, 10, 24:

    definiunt pressius,

    id. Tusc. 4, 7, 14:

    anquisitius, et exactius pressiusque disserere,

    Gell. 1, 3, 21.

    Lewis & Short latin dictionary > premo

  • 6 eminentes

    ē-mĭnĕo, ŭi, 2, v. n., to stand out, project (freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen. (syn.:

    exstare, excedere): cum ex terra nihil emineret, quod contemplationi caeli officere posset,

    Cic. Div. 1, 42:

    globus terrae e mari,

    id. Tusc. 1, 28:

    stipites ex terra,

    Caes. B. G. 7, 73, 6; cf.:

    stipites ab ramis,

    id. ib. §

    3: belua ponto,

    Ov. M. 4, 690:

    rupes aequore,

    Luc. 2, 667:

    moles aquā,

    Curt. 4, 2, 21:

    oculi extra terram,

    Plin. 17, 21, 35, § 154:

    balaena dorso multum super aquas,

    id. 9, 6, 5, § 14:

    super corpus quasi verrucula,

    Cels. 5, 28, 14:

    ferrum per costas,

    Liv. 8, 7 et saep.— Absol., Caes. B. C. 1, 41, 4; 2, 9, 1; Sall. J. 94, 2; Lucr. 1, 780 et saep.; cf.

    alte,

    Ov. M. 15, 697:

    hasta in partes ambas,

    id. ib. 5, 139:

    jugum in mare,

    Caes. B. C. 2, 24, 3; cf.:

    lingua in altum (i. e. mare),

    Liv. 44, 11.—
    B.
    In partic., in painting, to stand out in relief, be prominent, as the lights in a picture, Cic. de Or. 3, 26, 101; Quint. 2, 17, 21; 8, 5, 26; Plin. 35, 11, 40, § 131 al.; cf. eminentia, I.—
    II.
    Trop., to be prominent, stand out, become conspicuous (syn.: eluceo, praecello, excello, appareo, praesto, antecedo).
    A.
    In gen.:

    animus, cum erit inclusus in corpore, eminebit foras,

    will extend beyond, Cic. Rep. 6, 26 Mos.:

    ii quorum eminet audacia atque projecta est,

    id. Clu. 65, 183:

    quod quo studiosius ab ipsis opprimitur et absconditur, eo magis eminet et apparet,

    comes out, becomes visible, id. Rosc. Am. 41 fin.; cf. id. Verr. 2, 5, 62 Zumpt N. cr.; id. Tusc. 2, 26 fin.; Quint. 2, 12, 7; 11, 1, 56; 11, 3, 73 Spald.; Liv. 2, 5 fin.; 2, 10 al.; Curt. 4, 1, 24; 8, 1, 50; Ov. F. 3, 250:

    vix ex gratulando miser jam eminebam,

    was but now emerging from the flood of congratulations, Plaut. Capt. 3, 2, 5:

    vox eminet una,

    makes itself distinctly audible, Ov. M. 15, 607.—
    B.
    In partic., to be prominent, conspicuous through one's (good) qualities, to distinguish one's self, be eminent:

    Demosthenes unus eminet inter omnes in omni genere dicendi,

    Cic. Or. 29 fin.; so with inter, Quint. 8, 5, 9; 12, 5, 5; cf. with super, Flor. 4, 2, 10:

    in aliqua re,

    Quint. 1, 12, 15; 2, 3, 6; 8, 3, 64 al.:

    aliqua re,

    Vell. 2, 127, 2; 2, 130, 1; Quint. 2, 8, 4; 3, 8, 65.— Absol.:

    excellit atque eminet vis, potestas, etc.,

    Cic. Rep. 2, 28;

    so with excellit,

    Tac. Or. 32:

    quae (sententiarum ornamenta) emineant pauciora,

    Cic. Or. 24, 81; so Liv. 5, 36; Vell. 2, 49 al.:

    altius,

    Nep. Chabr. 3, 3.—Hence, ēmĭnens, entis, P. a., standing out, projecting, prominent, high, lofty.
    A.
    Lit. (syn. editus):

    promontoria,

    Caes. B. C. 2, 23, 2:

    trabes,

    id. ib. 2, 9, 5:

    saxa,

    Sall. J. 93, 4:

    oculi,

    Cic. Vatin. 2:

    genae leviter,

    id. N. D. 2, 57, 143:

    statura,

    Suet. Calig. 50:

    capita papaverum,

    Front. Strat. 1, 1, 4; Flor. 1, 7, 7: aedes, standing on high ground (opp. plana), id. 1, 9, 4:

    nihil (in globo),

    Cic. N. D. 2, 18; cf. ib. 1, 27; cf. also the art. eminentia: patibulo eminens affigebatur, Sall. H. Fragm. ap. Non. 366, 14 (4, 40 Dietsch).— Comp.:

    trabes,

    Caes. B. C. 2, 9, 3:

    nasus a summo,

    Suet. Aug. 79;

    of perspective in painting: alia eminentiora, alia reductiora fecerunt,

    Quint. 11, 3, 46.— Sup.:

    aliquod in montibus (i. e. vertex),

    Quint. 8, 2, 7; cf.

    mons,

    Flor. 4, 12, 49.—
    B.
    Trop., lofty, distinguished, eminent (esp. freq. in the postAug. per., and mostly in the sup.; syn.:

    praeclarus, praestans, excellens, etc.): species deorum quae nihil solidi habeat, nihil eminentis,

    Cic. N. D. 1, 27, 75:

    ingenium,

    Quint. 6 prooem. §

    1: res dictu,

    Vell. 2, 114, 1.—Prov.:

    eminentis fortunae comes invidia,

    Vell. Pat. 1, 9, 6.— Plur. as subst.: ēmĭnentes, ĭum, m., distinguished men, Tac. Agr. 5.— ēmĭnentĭa, ĭum, n.
    (α).
    Admirable passages in an oration, Quint. 10, 1, 86.—
    (β).
    Greatness, distinction:

    nun. quam eminentia invidia carent,

    Vell. 2, 40, 6.— Comp.:

    eloquentia,

    Tac. Or. 25.— Sup.:

    auctores,

    Quint. 1, 2, 2; 1, 10, 10; 2, 3, 1; 9, 4, 79 et saep.; cf. Ruhnk. Vell. 2, 83 fin. — In the later empire, Eminentissimus was a title of the Praefectus praetorio, and of the Magister militum, Cod. Just. 12, 47, 1; 9, 41, 11 et saep.— Adv.: ēmĭnenter, highly, eminently, August. in Psa. 95, 1.— Comp.:

    projectae cautes eminentius,

    Amm. 24, 2, 12:

    non eminentius quam municipaliter natus,

    i. e. of higher, nobler birth, Sid. Ep. 1, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > eminentes

  • 7 emineo

    ē-mĭnĕo, ŭi, 2, v. n., to stand out, project (freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen. (syn.:

    exstare, excedere): cum ex terra nihil emineret, quod contemplationi caeli officere posset,

    Cic. Div. 1, 42:

    globus terrae e mari,

    id. Tusc. 1, 28:

    stipites ex terra,

    Caes. B. G. 7, 73, 6; cf.:

    stipites ab ramis,

    id. ib. §

    3: belua ponto,

    Ov. M. 4, 690:

    rupes aequore,

    Luc. 2, 667:

    moles aquā,

    Curt. 4, 2, 21:

    oculi extra terram,

    Plin. 17, 21, 35, § 154:

    balaena dorso multum super aquas,

    id. 9, 6, 5, § 14:

    super corpus quasi verrucula,

    Cels. 5, 28, 14:

    ferrum per costas,

    Liv. 8, 7 et saep.— Absol., Caes. B. C. 1, 41, 4; 2, 9, 1; Sall. J. 94, 2; Lucr. 1, 780 et saep.; cf.

    alte,

    Ov. M. 15, 697:

    hasta in partes ambas,

    id. ib. 5, 139:

    jugum in mare,

    Caes. B. C. 2, 24, 3; cf.:

    lingua in altum (i. e. mare),

    Liv. 44, 11.—
    B.
    In partic., in painting, to stand out in relief, be prominent, as the lights in a picture, Cic. de Or. 3, 26, 101; Quint. 2, 17, 21; 8, 5, 26; Plin. 35, 11, 40, § 131 al.; cf. eminentia, I.—
    II.
    Trop., to be prominent, stand out, become conspicuous (syn.: eluceo, praecello, excello, appareo, praesto, antecedo).
    A.
    In gen.:

    animus, cum erit inclusus in corpore, eminebit foras,

    will extend beyond, Cic. Rep. 6, 26 Mos.:

    ii quorum eminet audacia atque projecta est,

    id. Clu. 65, 183:

    quod quo studiosius ab ipsis opprimitur et absconditur, eo magis eminet et apparet,

    comes out, becomes visible, id. Rosc. Am. 41 fin.; cf. id. Verr. 2, 5, 62 Zumpt N. cr.; id. Tusc. 2, 26 fin.; Quint. 2, 12, 7; 11, 1, 56; 11, 3, 73 Spald.; Liv. 2, 5 fin.; 2, 10 al.; Curt. 4, 1, 24; 8, 1, 50; Ov. F. 3, 250:

    vix ex gratulando miser jam eminebam,

    was but now emerging from the flood of congratulations, Plaut. Capt. 3, 2, 5:

    vox eminet una,

    makes itself distinctly audible, Ov. M. 15, 607.—
    B.
    In partic., to be prominent, conspicuous through one's (good) qualities, to distinguish one's self, be eminent:

    Demosthenes unus eminet inter omnes in omni genere dicendi,

    Cic. Or. 29 fin.; so with inter, Quint. 8, 5, 9; 12, 5, 5; cf. with super, Flor. 4, 2, 10:

    in aliqua re,

    Quint. 1, 12, 15; 2, 3, 6; 8, 3, 64 al.:

    aliqua re,

    Vell. 2, 127, 2; 2, 130, 1; Quint. 2, 8, 4; 3, 8, 65.— Absol.:

    excellit atque eminet vis, potestas, etc.,

    Cic. Rep. 2, 28;

    so with excellit,

    Tac. Or. 32:

    quae (sententiarum ornamenta) emineant pauciora,

    Cic. Or. 24, 81; so Liv. 5, 36; Vell. 2, 49 al.:

    altius,

    Nep. Chabr. 3, 3.—Hence, ēmĭnens, entis, P. a., standing out, projecting, prominent, high, lofty.
    A.
    Lit. (syn. editus):

    promontoria,

    Caes. B. C. 2, 23, 2:

    trabes,

    id. ib. 2, 9, 5:

    saxa,

    Sall. J. 93, 4:

    oculi,

    Cic. Vatin. 2:

    genae leviter,

    id. N. D. 2, 57, 143:

    statura,

    Suet. Calig. 50:

    capita papaverum,

    Front. Strat. 1, 1, 4; Flor. 1, 7, 7: aedes, standing on high ground (opp. plana), id. 1, 9, 4:

    nihil (in globo),

    Cic. N. D. 2, 18; cf. ib. 1, 27; cf. also the art. eminentia: patibulo eminens affigebatur, Sall. H. Fragm. ap. Non. 366, 14 (4, 40 Dietsch).— Comp.:

    trabes,

    Caes. B. C. 2, 9, 3:

    nasus a summo,

    Suet. Aug. 79;

    of perspective in painting: alia eminentiora, alia reductiora fecerunt,

    Quint. 11, 3, 46.— Sup.:

    aliquod in montibus (i. e. vertex),

    Quint. 8, 2, 7; cf.

    mons,

    Flor. 4, 12, 49.—
    B.
    Trop., lofty, distinguished, eminent (esp. freq. in the postAug. per., and mostly in the sup.; syn.:

    praeclarus, praestans, excellens, etc.): species deorum quae nihil solidi habeat, nihil eminentis,

    Cic. N. D. 1, 27, 75:

    ingenium,

    Quint. 6 prooem. §

    1: res dictu,

    Vell. 2, 114, 1.—Prov.:

    eminentis fortunae comes invidia,

    Vell. Pat. 1, 9, 6.— Plur. as subst.: ēmĭnentes, ĭum, m., distinguished men, Tac. Agr. 5.— ēmĭnentĭa, ĭum, n.
    (α).
    Admirable passages in an oration, Quint. 10, 1, 86.—
    (β).
    Greatness, distinction:

    nun. quam eminentia invidia carent,

    Vell. 2, 40, 6.— Comp.:

    eloquentia,

    Tac. Or. 25.— Sup.:

    auctores,

    Quint. 1, 2, 2; 1, 10, 10; 2, 3, 1; 9, 4, 79 et saep.; cf. Ruhnk. Vell. 2, 83 fin. — In the later empire, Eminentissimus was a title of the Praefectus praetorio, and of the Magister militum, Cod. Just. 12, 47, 1; 9, 41, 11 et saep.— Adv.: ēmĭnenter, highly, eminently, August. in Psa. 95, 1.— Comp.:

    projectae cautes eminentius,

    Amm. 24, 2, 12:

    non eminentius quam municipaliter natus,

    i. e. of higher, nobler birth, Sid. Ep. 1, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > emineo

  • 8 gradus

    grădus, ūs (archaic gen. sing. graduis, Varr. ap. Non. 494, 17; dat. gradu, Lucil. ap. Fest. s. v. remeligines, p. 276 Müll.), m. [kindr. with Sanscr. kram, to go; v. gradior], a step, pace (cf.: gressus, passus, incessus).
    I.
    Lit.:

    ad hanc conversionem, quae pedibus et gradu non egeret, ingrediendi membra non dedit,

    Cic. Univ. 6: quaenam vox ex te resonans meo gradu remoram facit? Lucil. l. l.: gradum proferre pedum, Enn. ap. Fest. S. V. PEDUM, p. 249, a Müll. (Trag. v. 248 Vahl.): quo nunc incerta re atque inorata gradum Regredere conare? id. ap. Non. 166, 23 (Trag. v. 12 Vahl.):

    gradum facere,

    Cic. de Or. 2, 61, 249:

    tollere gradum,

    Plaut. Bacch. 3, 6, 6:

    ad forum suspenso gradu placide ire perrexi,

    Ter. Phorm. 5, 6, 27:

    quieto et placido gradu sequi,

    Phaedr. 2, 7, 6; cf.

    , on the contrary: celeri gradu Eunt uterque,

    Plaut. Trin. 3, 1, 22:

    ut tu es gradibus grandibus,

    id. Ep. 1, 1, 11:

    citato gradu in hostem ducere,

    Liv. 28, 14, 17:

    concito gradu properare,

    Phaedr. 3, 2, 11:

    gradum celerare,

    to hasten, Verg. A. 4, 641: so,

    corripere,

    Hor. C. 1, 3, 33:

    addere,

    Liv. 26, 9, 5:

    sistere,

    Verg. A. 6, 465:

    sustinere,

    Ov. F. 6, 398:

    revocare,

    Verg. A. 6, 128:

    referre,

    Ov. F. 5, 502:

    vertere,

    Stat. Th. 8, 138 et saep.:

    peditum aciem instructam pleno gradu in hostem inducit,

    at full pace, at a quick step, Liv. 4, 32, 10; 34, 15, 3; 34, 16, 2; cf.: militari gradu viginti milia passuum horis quinque dumtaxat aestivis conficienda sunt;

    pleno autem gradu, qui citatior est, totidem horis XXIV. milia peragenda sunt,

    Veg. 1, 9:

    modico gradu,

    Liv. 30, 5, 3: presso gradu, = badên, with measured step, a moderate pace, id. 28, 14, 14:

    citato gradu,

    id. 28, 14, 17; Trebon. ap. Cic. Fam. 12, 16, 2: non gradu, sed praecipiti cursu a virtute descitum, ad vitia transcursum, step by step, = gradatim, Vell. 2, 1, 1:

    per gradus,

    Ov. M. 2, 354.—
    B.
    Trop., a step, stage, degree:

    quem mortis timuit gradum,

    pace, approach, Hor. C. 1, 3, 17:

    hunc quasi gradum quendam atque aditum ad cetera factum intelligitis,

    Cic. Agr. 2, 15, 38; cf.:

    itaque majoribus nostris in Africam ex hac provincia gradus imperii factus est,

    id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8; so,

    Crassus Licinius nec consul nec praetor ante fuerat, quam censor est factus: ex aedilitate gradum censuram fecit,

    Liv. 27, 6, 17; 6, 35, 2 Drak.:

    hunc gradum mei reditus esse, quod mulieres revertissent,

    a step towards my return, Cic. Att. 7, 23, 2; cf. Liv. 6, 42, 2:

    notitiam primosque gradus vicinia fecit: Tempore crevit amor,

    Ov. M. 4, 59; cf. Prop. 1, 13, 8:

    cum consuleretur, quid sentiret, Non possum, inquit, tibi dicere: nescio enim quid de gradu faciat: tamquam de essedario interrogaretur,

    i. e. of the Peripatetics, Sen. Ep. 29:

    etsi spondeus, quod est e longis duabus, hebetior videtur et tardior, habet tamen stabilem quendam et non expertem dignitatis gradum,

    pace, Cic. Or. 64, 216.
    II.
    Transf.
    A.
    In milit. and gladiator's lang., station, position, ground taken by a combatant:

    obnisos vos (velim) stabili gradu impetum hostium excipere,

    Liv. 6, 12, 8; cf. Tac. H. 2, 35:

    de gradu libero ac stabili conari,

    Liv. 34, 39, 3:

    in suo quisque gradu obnixi, urgentes scutis, sine respiratione ac respectu pugnabant,

    id. 8, 38, 11:

    inque gradu stetimus, certi non cedere,

    Ov. M. 9, 43:

    hostes gradu demoti,

    Liv. 6, 32, 8 Drak. N. cr.; for which:

    turbare ac statu movere,

    id. 30, 18, 4.—
    2.
    Trop., a firm position or stand:

    corda virum mansere gradu,

    i. e. firm, steadfast, Sil. 16, 21:

    fortis et constantis est, non perturbari in rebus asperis, nec tumultuantem de gradu deici, ut dicitur,

    to let one's self be disconcerted, Cic. Off. 1, 23, 80; cf.:

    dejectus de gradu,

    id. Att. 16, 15, 3: motus gradu, Sen. Const. Sap. 19:

    gradu depulsus,

    Nep. Them. 5, 1; cf.:

    nam si gradum, si caritatem filii apud te haberem,

    Liv. 40, 9, 3.—
    B. 1.
    Lit. (usu. in plur.): quemadmodum scalarum gradus si alios tollas, alios incidas, etc., Caecin. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3:

    haerent parietibus scalae, postesque sub ipsos Nituntur gradibus,

    Verg. A. 2, 443:

    gradus templorum,

    Cic. Att. 4, 1, 5:

    gradus ejusdem templi tollebantur,

    id. Sest. 15, 34; cf.:

    aerea cui (templo) gradibus surgebant limina,

    Verg. A. 1, 448; Vell. 2, 3, 1:

    pro Palatii gradibus,

    Suet. Ner. 8; id. Vit. 15:

    praeceps per gradus ire,

    id. Calig. 35:

    si gradibus trepidatur ab imis,

    Juv. 3, 200.—
    (β).
    Sing.:

    cum dextro pede primus gradus ascenditur,

    Vitr. 3, 3.—
    b.
    Transf., of things that rise by steps.
    (α).
    In hair-dressing, a braid of hair:

    caput in gradus atque anulos comptum,

    Quint. 12, 10, 47:

    comam in gradus frangere,

    id. 1, 6, 44; cf.:

    coma in gradus formata,

    Suet. Ner. 51.—
    (β).
    In econom. lang., a spit or such a depth of earth as can be dug at once with the spade, Col. 3, 13, 19; 4, 1, 3.—
    (γ).
    In math., a degree of a circle, Manil. 1, 579.—
    (δ).
    In veterin. lang., a wrinkle on the roof of a horse's mouth, Veg. Vet. 1, 2; 32; 4, 2.—
    2.
    Trop., a step, degree in tones, in age, relationship, rank, etc. (equally common in sing. and plur.):

    ille princeps variabit et mutabit, omnes sonorum tum intendens tum remittens persequetur gradus,

    Cic. Or. 18, 59; cf. id. de Or. 3, 61, 227:

    ab ima ad summam (vocem) ac retro multi sunt gradus,

    Quint. 11, 3, 15; cf. Vulg. Psa. 119 Tit. et saep.:

    Paulatim gradus aetatis scandere adultae,

    Lucr. 2, 1123; cf.:

    quod tanta penuria est in omni vel honoris vel aetatis gradu, ut, etc.,

    Cic. Fam. 3, 11, 3; so,

    aetatis,

    Vell. 2, 36, 2; Quint. 3, 7, 15; Suet. Aug. 79; id. Tit. 3 al.:

    unus gradus et una progenies,

    Lact. 2, 10, 10:

    nostri quoque sanguinis auctor Juppiter est, totidemque gradus distamus ab illo,

    Ov. M. 13, 143; cf.:

    a matre Magnum Pompeium artissimo contingebat gradu,

    Suet. Aug. 4; id. Ner. 2:

    qui (populus) te tam mature ad summum imperium per omnes honorum gradus extulit,

    Cic. Cat. 1, 11, 28:

    gradus dignitatis,

    id. Rep. 1, 27; cf. id. ib. 1, 27 fin.—Sing.:

    ex tam alto dignitatis gradu,

    Cic. Lael. 3, 12 fin.:

    gradus altior, altissimus, amplissimus, dignitatis,

    id. Clu. 55, 150; id. Phil. 1, 6, 14; id. Mur. 14, 30; cf. also id. ib. 27, 55:

    summum in praefectura florentissima gradum tenere et dignitatis et gratiae,

    id. Planc. 13, 32:

    a senatorio gradu longe abesse,

    id. de Imp. Pomp. 21, 61; cf.:

    ascendens gradibus magistratuum,

    id. Brut. 81, 281.—Without gen.:

    etenim quis est civis praesertim hoc gradu, quo me vos esse voluistis, tam oblitus beneficii vestri, etc.,

    id. Phil. 6, 7, 18; id. Ac. 2, 2, 6:

    omni gradu amplissimo dignissimus,

    id. Fam. 6, 10, 2:

    gradus officiorum,

    id. Off. 1, 45, 160:

    temporum servantur gradus,

    id. Part. 4, 12: cf.:

    non iidem erunt necessitudinum gradus qui temporum,

    id. Off. 1, 18, 59:

    gradus cognationis,

    Dig. 38, 10, 1 sqq.:

    v. de gradibus,

    Paul. Sent. 4, 11, 1 -8:

    agnationis,

    Gai. Inst. 3, 10, 11:

    si plures eodem gradu sint agnati,

    Ulp. Fragm. 26, 5: cognati ex transverso gradu usque ad quartum gradum, i. e. collateral kindred (opp. parentes et liberi), id. ib. 5, 6:

    gradus plures sunt societatis hominum,

    id. ib. 1, 17, 53:

    peccatorum gradus,

    id. Verr. 2, 3, 74, § 172:

    oratorum aetates et gradus,

    id. Brut. 32, 122; cf.:

    gradus et dissimilitudines Atticorum,

    id. ib. 82, 285:

    accendendi judicis plures sunt gradus,

    Quint. 11, 3, 166; 6, 4, 67: nec gradus est ultra Fabios cognominis ullus;

    Illa domus meritis Maxima dicta suis,

    Ov. F. 1, 605:

    si ita esset, quid opus erat te gradatim istuc pervenire?... A beatis ad virtutem, a virtute ad rationem video te venisse gradibus,

    Cic. N. D. 1, 32, 89; cf.:

    omnes gradus virtutis implere,

    Lact. 5, 14, 18; and:

    hi plerumque gradus,

    Juv. 11, 46.

    Lewis & Short latin dictionary > gradus

  • 9 recedo

    rĕ-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n., to go back, fall back, give ground, retire, withdraw, recede.
    A.
    Lit. (class.; cf.:

    decedo, abscedo): pone nos recede,

    Plaut. Poen. 3, 2, 34:

    ego abs te procul recedam,

    id. Mil. 2, 4, 4:

    hinc,

    id. Bacch. 4, 1, 7:

    illuc,

    id. Rud. 3, 5, 7:

    recedere loco,

    id. Am. 1, 1, 84; cf.:

    centuriones ex eo quo stabant loco recesserunt,

    Caes. B. G. 5, 43:

    non modo illum e Galliā non discessisse, sed ne a Mutinā quidem recessisse,

    Cic. Phil. 8, 7, 21:

    procul a telo veniente,

    Ov. M. 12, 359:

    de medio,

    Cic. Rosc. Am. 38, 112:

    ab hoste,

    Ov. P. 3, 1, 151:

    longius,

    Verg. G. 4, 191:

    tristis recedo,

    Hor. Ep. 1, 16, 35; id. C. 2, 19, 31:

    ab Illiturgi,

    Liv. 24, 41:

    in castra Corneliana,

    Caes. B. C. 2, 30 fin.
    2.
    In partic., to retire to one's bedchamber, go to rest, Petr. 85, 5; Ov. Ib. 239.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of inanimate and abstract things:

    ut illae undae ad alios accedant, ab aliis autem recedant,

    Cic. Planc. 6, 15:

    verba movere loco, quamvis invita recedant,

    yield, Hor. Ep. 2, 2, 113:

    multa ferunt anni venientes commoda secum, Multa recedentes adimunt,

    the departing years, id. A. P. 176:

    abeant ac recedant voces illae,

    Plin. Pan. 2, 2.—
    2.
    Of places, things, etc., to stand back, recede (i. e. to be distant or retired;

    freq., esp. after the Aug. per.): secreta parentis Anchisae domus arboribusque obtecta recessit,

    Verg. A. 2, 300; cf. Cat. 64, 43; and:

    etsi lata recessit Urbe domus,

    Stat. Th. 5, 242; Plin. Ep. 2, 17, 21:

    Palaestina vocabatur, quā contingit Arabas... et quā recedit intus, Damascena,

    Plin. 5, 12, 13, § 66:

    Magna Graecia in tres sinus recedens Ausonii maris,

    id. 3, 10, 15, § 95; 4, 10, 17, § 33; Sen. Cons. ad Marc. 18.—Of nations:

    gens Cappadocum longissime Ponticarum omnium introrsus recedens,

    Plin. 6, 8, 8, § 24.—In a painting, etc.:

    pictor vi artis suae efficit, ut quaedam eminere in opere, quaedam recessisse credamus,

    Quint. 2, 17, 21; cf.:

    venter recessit,

    Plin. Ep. 3, 6, 2.— Poet., of places, which appear to recede by our departure from them:

    provehimur portu, terraeque urbesque recedunt,

    Verg. A. 3, 72:

    mea terra recedit,

    Ov. M. 8, 139; 11, 466; Sil. 3, 157; Stat. Th. 1, 549 al.—
    II.
    In gen., to go away, withdraw, retire, depart from a place, to abandon a thing, = discedere.
    A.
    Lit. (in good prose very rare), = discedere, haec effatu' pater, germana, repente recessit, vanished, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 48 Vahl.):

    nec vero a stabulis pluviā impendente recedunt Longius (apes),

    Verg. G. 4, 191; Plin. Ep. 1, 13, 2.—
    2.
    Transf., of things, to separate from any thing (with which it was previously connected):

    in aliis ossibus ex toto saepe fragmentum a fragmento recedit,

    Cels. 8, 7, 1:

    carnes ab ossibus,

    Plin. 22, 8, 9, § 22; 19, 5, 23, § 67:

    caput e cervice,

    Ov. P. 2, 8, 65;

    for which also: caput cervice,

    id. H. 16, 153; cf. id. F. 6, 708; Luc. 8, 674. —
    B.
    Trop., to withdraw, depart, desist (class.; esp. freq. in Cic. and Quint.): si quid vos per laborem recte feceritis, labor ille a vobis cito recedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4:

    avius a verā longe ratione recedit,

    Lucr. 2, 229:

    senes, ut in otia tuta recedant, aiunt, etc.,

    Hor. S. 1, 1, 31:

    ab officio recedere,

    Cic. Off. 3, 4, 19; Auct. Her. 3, 3, 5; Cic. Caecin. 20, 58:

    ab armis,

    i. e. to lay them down, id. Rosc. Am. 6, 16:

    penitus a naturā,

    id. Fin. 4, 16, 43:

    ab eodem exemplo,

    Quint. 1, 6, 6; 2, 8, 13; 7, 3, 21:

    a sententiis ejus, ab omni voluntate, consiliisque,

    Cic. Att. 12, 4, 2: a vitā, i. e. to kill one ' s self, id. Tusc. 4, 17, 40 (but Plin. 29, 1, 5, § 6, to die, in gen., a doubtful conjecture; Jahn, procedente [p. 1530] vitā):

    a veritatis viā longe,

    Lact. 2, 8, 1:

    ab oppugnatione,

    Hirt. B. G. 8, 40.—Very freq. of inanimate and abstract subjects:

    postquam recessit vita patrio corpore,

    Plaut. Merc. prol. 73:

    (nomen hostis) a peregrino recessit et proprie in eo, qui arma contra ferret, remansit,

    has lost the signification of foreigner, Cic. Off. 1, 12, 37; so,

    res a consuetudine,

    id. Quint. 21, 67; Quint. 2, 13, 11:

    figurae sententiarum ab illo simplici modo indicandi recedunt,

    id. 9, 2, 1:

    ab usu cotidiano,

    id. 10, 1, 44 et saep.— Poet., with simple abl.:

    sic nunquam corde recedit Nata tuo,

    departs, Stat. S. 3, 5, 55.— Absol., to vanish, pass away, disappear:

    et pariter Phoebes, pariter maris ira recessit,

    Ov. M. 12, 36:

    spes,

    Luc. 7, 688:

    quonam nostri tibi cura recessit?

    Verg. A. 2, 595:

    fortuna recessit,

    id. ib. 3, 53.— With in:

    in ventos vita recessit,

    passed away into the winds, Verg. A. 4, 705.— Hence, * rĕcessus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), drawn back, receding:

    scaena recessior,

    standing farther back, Vitr. 5, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > recedo

  • 10 stabilis

    stăbĭlis, e, adj. [sto, prop. where one can stand; hence, pregn.], that stands firm; firm, steadfast, steady, stable (class.; esp. in the trop. sense; syn.: firmus, constans).
    I.
    Lit.:

    via plana et stabilis (opp. praeceps et lubrica),

    Cic. Fl. 42, 105:

    locus ad insistendum,

    Liv. 44, 5, 10:

    solum,

    id. 44, 9, 7:

    stabulum,

    Plaut. Aul. 2, 2, 56:

    domus,

    id. Merc. 3, 4, 68:

    medio sedet insula ponto,

    Ov. F. 4, 303:

    per stabilem ratem tamquam viam,

    Liv. 21, 28, 8:

    elephanti pondere ipso stabiles,

    id. 21, 28, 12:

    stabilior Romanus erat,

    was more firm, stood his ground better, id. 44, 35, 19; cf.:

    stabili gradu impetum hostium excipere,

    id. 6, 12, 8; Tac. H. 2, 35; cf.:

    Romani stabili pugnae assueti,

    Liv. 28, 2, 7:

    pugna,

    id. 31, 35, 6:

    acies,

    id. 30, 11, 9:

    proelium,

    Tac. A. 2, 21:

    quae domus tam stabilis, quae tam firma civitas est, quae? etc.,

    Cic. Lael. 7, 23:

    stabilis pulsus,

    a steady pulse, Plin. 11, 37, 89, § 219:

    venae aquarum,

    steadily flowing, id. 30, 3, 28, § 48.—
    II.
    Trop., firm, enduring, durable, stable; immutable, unwavering; steadfast, intrepid (syn.:

    firmus, constans, certus): fundamentum,

    Lucr. 5, 1121:

    amici firmi et stabiles et constantes,

    Cic. Lael. 17, 62:

    stabilem se in amicitiā praestare,

    id. ib. 17, 64:

    stabile et fixum et permanens bonum,

    id. Tusc. 5, 14, 40:

    decretum stabile, fixum, ratum,

    id. Ac. 2, 9, 27:

    stabilis certaque sententia (opp. errans et vaga),

    id. N. D. 2, 1, 2: urbs sedem stabilem non habebit, id. Marcell. 9, 29:

    matrimonium stabile et certum,

    id. Phil. 2, 18, 44:

    stabilis et certa possessio,

    id. Lael. 15, 55:

    praecepta firma, stabilia,

    id. Off. 1, 2, 6:

    opinio,

    id. N. D. 2, 2, 5:

    oratio stabilis ac non mutata,

    id. Mil. 34, 92:

    nihil est tam ad diuturnitatem memoriae stabile quam, etc.,

    id. de Or. 1, 28, 129:

    animus stabilis amicis,

    id. Inv. 1, 30, 47:

    virtus, Quae maneat stabili cum fugit illa (Fortuna) pede,

    Ov. Tr. 5, 14, 30.—Of springs:

    aquae certae, stabilesque et salubres,

    unfailing, perennial, Plin. 31, 3, 28, § 48: eam (summam voluptatem) tum adesse, cum dolor omnis absit: eam stabilem appellas (opp. in motu), i. e. a fixed state or condition, Cic. Fin. 2, 23, 75.—Of feet, syllables, etc., in verse:

    spondei,

    Hor. A. P. 256; so,

    pedes, dochmius, syllabae, etc.,

    Quint. 9, 4, 97 sq.: stabilia probant, i. e. consisting of such feet, etc., id. 9, 4, 116.— Comp.:

    imperium stabilius,

    Ter. Ad. 1, 1, 41.— Sup.: quaestus stabilissimus, Cato, R. R. praef. fin.
    * b.
    Stabile est, with subject - clause, like certum est, it is settled, it is decided:

    profecto stabile'st, me patri aurum reddere,

    Plaut. Bacch. 3, 4, 25.—Hence, adv.: stăbĭlĭter (acc. to I.), firmly, durably, permanently (very rare):

    includatur tympanum,

    Vitr. 10, 14.— Comp.:

    fundare molem,

    Suet. Claud. 20.

    Lewis & Short latin dictionary > stabilis

См. также в других словарях:

  • stand one's ground — also[hold one s ground] {v. phr.} 1. To stay and fight instead of running away. * /The enemy attacked in great numbers but our men stood their ground./ Compare: GAIN GROUND. Contrast: GIVE GROUND, LOSE GROUND. 2. To defend a belief or statement;… …   Dictionary of American idioms

  • stand one's ground — also[hold one s ground] {v. phr.} 1. To stay and fight instead of running away. * /The enemy attacked in great numbers but our men stood their ground./ Compare: GAIN GROUND. Contrast: GIVE GROUND, LOSE GROUND. 2. To defend a belief or statement;… …   Dictionary of American idioms

  • stand one's ground — index maintain (sustain) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • stand one's ground — phrasal : to maintain one s position : stand firm * * * stand one s ground To maintain one s position • • • Main Entry: ↑stand * * * maintain one s position, typically in the face of opposition she stood her ground, refusing to let him intimidate …   Useful english dictionary

  • stand one's ground — ► hold (or stand) one s ground not retreat or lose one s advantage. Main Entry: ↑ground …   English terms dictionary

  • To stand one's ground — ground ground (ground), n. [OE. ground, grund, AS. grund; akin to D. grond, OS., G., Sw., & Dan. grund, Icel. grunnr bottom, Goth. grundus (in composition); perh. orig. meaning, dust, gravel, and if so perh. akin to E. grind.] 1. The surface of… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • To stand one's ground — Stand Stand (st[a^]nd), v. t. 1. To endure; to sustain; to bear; as, I can not stand the cold or the heat. [1913 Webster] 2. To resist, without yielding or receding; to withstand. Love stood the siege. Dryden. [1913 Webster] He stood the furious… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • stand one's ground — Stand, stay, be firm, be resolute, keep one s position, maintain one s ground …   New dictionary of synonyms

  • hold (or stand) one's ground — not retreat or lose one s advantage. → ground …   English new terms dictionary

  • hold or stand one's ground — idi hold or stand one s ground, to maintain one s position; be steadfast …   From formal English to slang

  • stand\ one's\ ground — v. phr. 1. To stay and fight instead of running away. The enemy attacked in great numbers but our men stood their ground. Compare: gain ground Contrast: give ground, lose ground 2. To defend a belief or statement; refuse to weaken when opposed;… …   Словарь американских идиом

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»